Imperfect Harmony (2014)

Regie: Carmen Cobos | 76 minuten | documentaire, muziek

Naar aanleiding van het 125-jarige bestaan van het Concertgebouworkest schrijft Louis Andriessen, waarschijnlijk de grootste, nog levende Nederlandse componist nog één maal voor een symfonieorkest. Dat had Andriessen vijftig jaar geleden nochtans bezworen nooit meer te zullen doen. De avant-gardecomponist zette zich toen af tegen de laat-romantische symfonieorkesten en besloot zijn eigen ensembleorkesten op te zetten om met meer artistieke vrijheid en innovatie te werk te kunnen gaan. ‘Imperfect Harmony’ volgt Andriessens terugkeer naar het symfonieorkest en alle spanningen die daarmee gepaard gaan.

Deze film laat de laatste repetitieweek voor de première van het orkestwerk Mysteriën zien. De dirigent van het stuk is tevens de chef-dirigent van het koninklijk Concertgebouworkest in Amsterdam: Mariss Jansons. Het is erg interessant de confrontatie tussen Andriessen en Jansons te volgen, beiden werken op een heel eigen manier en lijken onwillig elkaar te begrijpen. Terwijl Andriessen houdt van emotie en interpretatie en de muzikanten aanmoedigt zelf intonaties te leggen, werkt Jansons rigoureus en met een academische houding aan het stuk. Hij  heeft duidelijk meer nood aan precisie. Het is vooral Andriessen die zich niet over Jansons instelling heen kan zetten. “Schoolmeester, het wordt nooit wat, zeikerd,” laat hij zich ontvallen na een discussie over een bepaalde al dan niet misplaatste noot. Ook de muzikanten hebben duidelijk te lijden onder de gespannen relatie tussen de beide meesters, die erg ondermijnend werkt voor hen. Zeker omdat Andriessen zich ook tegenover hen laatdunkend over de dirigent uitlaat (zo noemt hij hem bijvoorbeeld een lastpak in een gesprek met een violist). Uiteindelijk is de vraag die Andriessen rest: ‘hoe krijg ik de beste, of moet ik zeggen de minst slechte, uitvoering?’

In cinematografisch opzicht is deze documentaire niets bijzonders. Toch is het kijken de moeite waard, vanwege het boeiende repetitieproces en de vreemde conflicten tussen twee mannen die heel overtuigd zijn van hun eigen werkwijze. De muziek is schitterend en het is fijn het begeleidende commentaar van Andriessen mee te krijgen. Het stuk dat gespeeld wordt is getiteld Mysteriën en is opgedragen aan de vader van de componist, die evenzeer muziek schreef. Elk tafereel van de zesdelige compositie is geïnspireerd op een hoofdstuk uit het boek ‘Over de navolging van Christus’ van de monnik Thomas à Kempis. In de verschillende delen van het stuk komen thema’s als ijdelheid, ellende, waarheid, liefde, beweging en dood aan bod. Ook voor een leek kan het mooi zijn om te zien hoe dit alles tot stand komt. ‘Imperfect Harmony’ is bovenal een mooi portret van één van Nederlands belangrijkste componisten.

Esca van Blarikom

‘Imperfect Harmony’ verschijnt donderdag 22 januari 2015 op DVD.