Import/Export (2007)

Regie: Ulrich Seidl | 135 minuten | drama | Acteurs: Ekateryna Rak, Paul Hofmann, Michael Thomas, Maria Hofstätter, Georg Friedrich, Natalya Baranova, Natalja Epureanu, Erich Finsches, Herbert Fritsch, Susanne Lothar, Petra Morzé, Thomas Nash, Dirk Stermann    

De zelfkant van de samenleving en de uitwassen van het kapitalistisch systeem: dat is waar de Oostenrijkse regisseur Ulrich Seidl zich met zijn speelfilms en documentaires in verdiept. Doorgedraaide dierenliefhebbers, uitgewoonde topmodellen en uitgebuite gastarbeiders zijn een paar van de onderwerpen die Seidl heeft behandeld. Met zijn tweede speelfilm ‘Import/Export’ gaat hij vrolijk voort op de ingeslagen weg. Het resultaat is een fascinerende film over machtswellust, moderne slavernij en de troost van een vrolijk dansje.

In ‘Import/Export’ volgen we de jonge Oekraïense verpleegster Olga en de Oostenrijkse nietsnut Pauli op hun zoektocht naar geluk. Terwijl Olga probeert om in Oostenrijk geld voor haar moeder en kind te verdienen, installeert Pauli met zijn stiefvader fruitautomaten in het verre Oekraïne. Nadat Olga als au pair is gestrand, vindt zij als schoonmaakster in een geriatrisch verpleeghuis een plek voor zichzelf. Intussen komt Pauli er in het Oostblok achter wat te veel macht met een mens kan doen.

Hoewel Ulrich Seidl een zwartkijker heet te zijn, is dat etiket – afgaand op ‘Import/Export’ – niet helemaal terecht. Gedurende de 132 minuten is er meer dan genoeg ellende, waarbij het gehannes met demente patiënten en de zieke sekspraktijken met Oostblokmeisjes erg confronterend zijn. Toch vergeet Seidl niet om plaats in te ruimen voor medemenselijkheid. Als de ellende te erg dreigt te worden is er vaak een strelende hand, een troostend woord of een bevrijdende lach.

‘Import/Export’ laat daarbij zien dat medemenselijkheid een bewuste keuze is die iedereen kan maken. Bovendien bewijst een personage als Olga dat behoud van zelfrespect net zo goed een keuze is.  De manier waarop Seidl dit alles verbeeldt is wat ambivalent. Terwijl de decors levensecht zijn (er werd gefilmd in een echte geriatrische kliniek en een echte webcamstudio), ogen de beelden vaak kunstzinnig. De lelijkheid van het dagelijks bestaan is gevat in strakke kaders, vindingrijke composities en voorzien van een doordacht kleurgebruik (vaak monochroom, soms felle kleuren). Het scenario zit dan weer vol herhalingen, spiegelingen en scènes die overlopen van betekenis. Zo blijft de kijker zich constant bewust dat hij niet naar de werkelijkheid kijkt maar naar een gestileerde versie ervan. Het maakt de ellendige scènes net iets draaglijker.

Met ‘Import/Export’ neemt Ulrich Seidl de kijker mee op een trip die hij niet snel zal vergeten. Ondanks het gebrek aan dialoog, actie en standaarddrama, weet de film de volle speeltijd te fascineren. Een overtuigende aanklacht tegen het kapitalistisch systeem én een lofzang op het aanpassingsvermogen van de mens. Al is ‘lofzang’ in het geval van Seidl misschien wat overdreven.

Henny Wouters

Waardering: 4

Bioscooprelease: 3 april 2008