In vrijheid (2016)
Regie: Floor van der Meulen | 47 minuten | drama | Acteurs: Saman Amini, Ali Sultan, Nazmiye Oral
Hoewel filmmaakster Floor van der Meulen in 1989 pas twaalf jaar was, hebben de aanslagen op de Twin Towers in New York op 11 september 2001 een onuitwisbare indruk op haar gemaakt. Eén blik op haar oeuvre toont laat zien dat de gebeurtenissen haar nooit loslaten. Voor de documentaire ‘Paradijsbestormers’ (2014) zocht ze uit wat jonge westerse mannen drijft om huis en haard achter zich te laten en af te reizen naar Syrië om zich te mengen in de strijd van een ander. Daarvoor interviewde ze jihadstrijders aan de Syrische grens. In 2016 maakte ze de korte film ‘9 Days: From My Window in Aleppo’, die op hetzelfde thema inhaakt en de historische stad Aleppo in Syrië door de ogen van fotograaf Issa Touma bekijkt gedurende de eerste negen dagen van de opstand. Van der Meulen lijkt zich vooral te laten inspireren door de vraag in hoeverre de veranderingen sinds ‘9/11’ hebben op de manier waarop moslims bekeken worden. “Wat er toen gebeurde was zo onwerkelijk, het ging echt een beetje aan me voorbij. Maar een gesprek met de Nederlandse moslims had kunnen helpen om een beetje te kunnen begrijpen hoeveel impact die aanslagen op 11 september ook op hén had.”
In het kader van het filmproject ‘One Night Stand’, waarin jonge en veelbelovende filmmakers de kans krijgen om hun kunsten aan een groot publiek te vertonen, schijnt Van der Meulen met ‘In vrijheid’ (2016) haar licht ditmaal op de ouders van teruggekeerde Syrië-gangers; tegen welke problemen lopen zij aan? Neziha (glansrol van Nazmiye Oral, die er terecht een Gouden Kalf voor kreeg) is de alleenstaande moeder van Ismaël (Ali Sultan), een jongen van rond de twintig die maanden in Syrië zat en nu is teruggekeerd naar Nederland. De angst die ze al die tijd voelde, over het lot van haar kind, heeft plaatsgemaakt voor strijdvaardigheid; ze is vastberaden Ismaël niet een tweede keer te laten ontglippen. Nadat hij van de rechter toestemming heeft gekregen om zijn strafproces bij zijn moeder thuis af te wachten, probeert Neziha van alles om hem zijn draai in de maatschappij te laten vinden. Ook Ismaëls grote broer (Saman Amini) bemoeit zich ermee. Maar hoe meer Neziha haar zoon probeert te bereiken, des te groter de afstand tussen de twee wordt.
De grote kracht van ‘In vrijheid’ is de authenticiteit; als je niet beter weet zou je denken dat je naar een documentaire zit te kijken. Die echtheid wordt verpersoonlijkt door Nazmiye Oral in de rol van moeder Neziha, die de kijker met intiem spel in haar ziel laat kijken. Achter die prachtige lach gaan een hoop zorgen schuil. Ze staat symbool voor heel veel moeders (en vaders) die een wanhopige strijd voeren om tot hun zoon of dochter door te dringen, om hen te begrijpen, maar geen contact kunnen maken. In haar ogen lees je zowel hoop als wanhoop; één blik toont een breed scala aan emoties. Doordat de camera haar op de huid zit, wordt haar strijd voelbaar. De film toont een aspect van een veel groter politiek-maatschappelijk probleem dat veelal onderbelicht blijft: wat doet de terugkeer van een Syrië-ganger met zijn naasten? ‘In vrijheid’ toont bovendien ook een andere onbekende kant van het verhaal: wie te dicht bij een teruggekeerde Syrië-ganger staat, loopt het risico uitgekotst te worden door de maatschappij. Confronterend en beklemmend.
Patricia Smagge
‘In vrijheid’ wordt zondag 23 oktober 2016 op NPO 3 uitgezonden om 22:25 uur.