Inception (2010)

Regie: Christopher Nolan | 148 minuten | actie, thriller, science fiction | Acteurs: Leonardo DiCaprio, Ken Watanabe, Joseph Gordon-Levitt, Marion Cotillard, Elliot Page, Tom Hardy, Cillian Murphy, Tom Berenger, Michael Caine, Lukas Haas, Tohoru Masamune

Is het je wel eens opgevallen dat je je dromen nooit helemaal vanaf het begin meemaakt? Je valt er altijd halverwege in. Zo is het ook met ‘Inception’ (2010), de film waar Christopher Nolan naar verluidt tien jaar aan werkte en waar filmliefhebbers van over de hele wereld al tijden reikhalzend naar uitkijken. Nolan werkte nog aan zijn doorbraakfilm ‘Memento’ (1999) toen hij het concept voor ‘Inception’ bedacht. In beide films staat een getormenteerde ziel centraal, die de puzzelstukjes van hun leven op hun plaatsen moeten leggen. Ging het in ‘Memento’ nog om een man die aan geheugenverlies lijdt en stukje bij beetje probeert zijn leven weer op de rails te krijgen, in ‘Inception’ is het een voortvluchtige die zo verstrikt is geraakt in de droomwereld dat hij fictie en werkelijkheid niet meer uit elkaar kan houden. Nog een overeenkomst: in beide films speelt Nolan op een ingenieuze manier met de tijd. ‘Inception’ is de zomerblockbuster waar we allemaal zo naar uitgekeken hebben: eindelijk worden we eens op een originele en intelligente manier geprikkeld. Dat niet alle puzzelstukjes direct op hun plaats vallen, is zo erg nog niet. Heb je tenminste een excuus om ‘m nog een keer te kijken!

Leonardo DiCaprio schittert als Dom Cobb, de leider van een spionageteam dat zich laat inhuren om op een wel heel bijzondere manier aan geheime informatie te komen: door in dromen in te breken. Het doelwit wordt op kunstmatige manier in een slaaptoestand gebracht, waarna de ‘extraction’ plaatsvindt. Cobb is de enige in de wereld die zich waagt aan deze opmerkelijke vorm van bedrijfsspionage en om zijn gezin niet in gevaar te brengen heeft hij hen achter moeten laten. De invloedrijke Japanse zakenman Saito (Ken Watanabe), die Cobbs kunsten zelf heeft mogen ervaren, biedt hem een uitweg voor die uitzichtloze situatie. Daarvoor moet hij echter wel het onmogelijke uitvoeren: ‘inception’, een omgekeerde extraction waarbij er geen ideeën uit het onderbewuste worden gestolen maar er juist ideeën bij de dromer worden ingepland en wel op zo’n manier, dat het ‘slachtoffer’ – in dit geval de steenrijke erfgenaam Robert Fisher Jr. (Cillian Murphy) – het als zijn eigen idee ervaart. Cobb gaat de uitdaging aan en verzamelt de beste mensen om zich heen. Zijn trouwe helper en planner Arthur (Joseph Gordon-Levitt), meestervervalser Eames (Tom Hardy), chemicus Yusuf (Dileep Rao) en architect Ariadne (Elliot Page), een geniale jonge studente die op aanraden van Cobbs schoonvader (Michael Caine) de droomwerelden en bijbehorende labyrinten mag ontwerpen.

Natuurlijk liggen er valkuilen op de loer. Niet alleen is inception een bijzonder risicovolle onderneming, het team krijgt ook nog eens te maken met het wankele onderbewustzijn van Cobb, die worstelt met zijn persoonlijke demonen en schuldgevoelens over de dood van zijn vrouw Mal (Marion Cotillard), die hem in zijn droomwereld nog altijd achtervolgt. Cobb bevindt zich op het breukvlak van twee werelden: de werkelijkheid aan de ene kant en de droomwereld aan de andere kant. Wanhopig probeert hij vast te houden aan de realiteit, maar hij kan elk moment definitief afglijden naar zijn onderbewustzijn. De persoonlijkheid van DiCaprio’s karakter is niet het enige complexe aan deze sci-fi thriller. De plot zit bijzonder ingenieus in elkaar – mede dankzij een viertal ‘verdiepingen’ in de tijd – dat het soms niet direct duidelijk is wat zich nou precies waar afspeelt. Zo zijn de eerste twintig minuten van de film – zoals in een echte droom val er je midden in de actie in – bijvoorbeeld erg verwarrend. Aan de hand van de jonge Ariadne – what’s in a name? – die net als de kijker nieuw is in dit ontoegankelijke wereldje, wordt een en ander opgehelderd. Maar duidelijkheid krijgt je nooit. Nolan, die de film niet alleen regisseerde maar ook schreef (zonder zijn broer Jonathan), zet zijn publiek bewust op het verkeerde been. Het is een van de vele aspecten die ‘Inception’ zo fascinerend maakt. Hoogtepunt hierin is de briljante eindscène, waarna de regisseur de kijker opnieuw vol vertwijfeling achterlaat. De meester van de manipulatie slaat nog eenmaal toe.

Maar ‘Inception’ is méér dan een ingenieus plot. Om te beginnen zijn de actiescènes en special effects om je vingers bij af te likken. Nolan krijgt het bijvoorbeeld voor elkaar om een statige avenue in Parijs om te buigen en op te rollen, wat een bijzonder imposant beeld oplevert. Surrealisme ligt om de loer, onder meer bij de eindeloze trap naar het voorbeeld van onze eigen MC Escher. Veelbesproken zijn ook de scènes waarbij de zwaartekracht is weggevallen is een chic hotel. En zo spot Nolan met alle wetten. Zo veel nadruk op visueel spektakel heeft natuurlijk ook een nadeel: de aandacht voor de personages schiet er een beetje bij in. Op Cobb na zijn ze dan ook vrij vlak en eendimensionaal. Is dat erg? In dit geval niet echt. Misschien had het de film er nog ingewikkelder op gemaakt als alle personages ook zo hun eigen sores hadden. ‘Inception’ is van zichzelf al complex genoeg. Typisch zo’n film die je meerdere keren moet zien om ‘m helemaal te vatten – voor zo ver dat mogelijk is natuurlijk. Een blockbuster waarbij de hersens gepijnigd worden? Nolan laat zien dat het kan. Met ‘Inception’ vermengt hij de complexiteit van zijn beste film (‘Memento’) met het spektakel van zijn meest succesvolle film (‘The Dark Knight’, 2008). Het resultaat is verbluffend. De originaliteit viert hoogtij en dat zien we niet vaak meer tegenwoordig. Dromen zullen nooit meer hetzelfde zijn…

Patricia Smagge

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 22 juli 2010