Ingrid Bergman: In Her Own Words – Jag är Ingrid (2015)

Regie: Stig Björkman | 114 minuten | documentaire | Met: Alicia Vikander, Isabella Rossellini, Roberto Rossellini, Isotta Rossellini, Fiorella Mariani, Jeanine Basinger, Liv Ullmann, Sigourney Weaver, Ingrid Bergman, Pia Lindström

“I’ve gone from saint to whore and back to saint again, all in one lifetime.” Deze quote, van haarzelf, is het leven van Ingrid Bergman in een notendop. De in 1915 in de Zweedse hoofdstad Stockholm geboren actrice werd eind jaren dertig in Hollywood onthaald als een bezienswaardigheid: met haar 1,75 meter was ze langer dan vrijwel alle vrouwelijke en veel mannelijke tegenspelers en haar engelachtige noordse schoonheid en puurheid sprak veel mensen aan. Bovendien was ze een geweldige actrice, met lef, wilskracht en een enorme drive, die haar eigen weg ging en haar gevoel volgde. Waar ze aanvankelijk op handen werd gedragen door pers, publiek en collega’s in de Verenigde Staten, zou haar roemruchte affaire met Roberto Rosselini het voetstuk ruw onder haar voeten vandaan trekken. Van ‘saint’ (heilige) naar ‘whore’ (hoer) dus. Maar de Amerikanen zouden de lieftallige Zweedse met de warme glimlach en het immense talent uiteindelijk toch weer in hun armen sluiten. Die haat-liefdeverhouding is een van de centrale thema’s in de biografische documentaire ‘Ingrid Bergman: In Her Own Words’ (2015) van de Zweedse filmmaker Stig Björkman. De andere rode draad vormt haar relatie met haar vier kinderen.

De documentaire, die veelvuldig teruggrijpt naar fragmenten uit Ingrids dagboeken, brieven aan trouwe vrienden en persoonlijk videomateriaal, begint intrigerend. De dertienjarige Ingrid (stem van de Zweedse actrice Alicia Vikander) leest een fragment voor uit haar dagboek. Het is 1928 en de gezondheid van Ingrids vader gaat hard achteruit. Haar moeder stierf toen ze slechts drie jaar oud was en Ingrid was het enige kind van het echtpaar dat de eerste levensfase had overleefd. In amper een jaar tijd zou ze niet alleen haar geliefde vader – die haar de liefde voor de camera had bijgebracht en over wie ze altijd zeer liefdevol sprak – maar ook nog een handvol andere dierbare personen in haar leven verliezen. Dat heftige jaar stimuleerde haar om haar droom om actrice te worden na te streven. Al op zestienjarige leeftijd werd ze aangenomen op de Royal Dramatic Theatre School, waar Greta Garbo enkele jaren eerder studeerde. Al na één jaar, vol theaterrollen die eigenlijk voor veel ervarener actrices waren weggelegd, stopte ze op de toneelschool om films te gaan maken. Na vier succesvolle jaren werd ze gescout door Kay Brown, die producent David O. Selznick overhaalde haar naar Hollywood te brengen. And the rest is, zoals ze zeggen, history.

Hoewel de documentaire de verschillende fasen in haar professionele carrière doorloopt, ligt de nadruk vooral op de mens Ingrid Bergman, en niet zozeer op de actrice. Ze wordt gekenschetst als een bescheiden, soms zelfs verlegen vrouw, die op magische wijze opleefde zodra er een camera op  haar gericht stond. Een vrouw ook met een enorme werklust; als ze aan het werk was vergat ze de wereld om haar heen. Dan lééfde ze. Toen Ingrid naar Amerika ging, was ze getrouwd met chirurg Petter Lindström met wie ze dochter Pia kreeg. Maar man en kind liet ze zonder pardon achter zodra ze aan een nieuw filmproject kon beginnen. Tussendoor had ze liefdesaffaires met regisseur Victor Fleming en fotograaf Robert Capa (allebei heren die goed met een camera om konden gaan, want waar bij anderen de liefde nog wel eens door de maag wil gaan, ging dat bij Ingrid – volgens dochter Pia – door de lens). Gek genoeg viel niemand daarover. In de jaren veertig werd ze liefst viermaal voor een Oscar genomineerd (ze won hem voor ‘Gaslight’ uit 1944). Maar toen ze haar hart volgde en naar Rome vertrok voor een intensieve samenwerking én een gepassioneerde liefdesaffaire met filmmaker Roberto Rosselini, werd Ingrid in puriteins – én hypocriet – Amerika persona non grata.

‘Ingrid Bergman: In Her Own Words’ toont hoe haar leven vervolgens verder ging en laat alle vier haar kinderen aan het woord. Een ‘Mommy Dearest’-relaas zullen we van hen niet verwachten. Zeker, met name Pia voelde zich in de steek gelaten door haar moeder (na haar scheiding van Rosselini zou ze ook de drie kinderen die ze met hem kreeg achterlaten om haar carrière na te jagen), maar spreekt louter in liefdevolle bewoordingen over haar. Dat geldt ook voor Isabella, Ingrid en Roberto Rosselini jr. Hun moeder was simpelweg té leuk om haar die afwezigheid kwalijk te nemen. Dat zien we ook in de talloze warme homevideo’s die in de documentaire getoond worden; ze was er dan misschien niet vaak, maar als ze er was, dan was het feest. Uit haar correspondentie met onder anderen O’Selznicks echtgenote Irene, Kay Brown, haar taalcoach Ruth Roberts en jeugdvriendin Molly was ze ook een trouwe vriendin; open, hartelijk en oprecht. Toch meer een ‘saint’ dan een ‘whore’ dus.

Zoals veel biografische documentaires durft ook deze film niet echt kritisch te zijn over zijn onderwerp. De smet op Ingrids (Hollywood-) carrière en het schandaal daaromheen doen weinig afbreuk aan haar nalatenschap, en als zelfs de kinderen die ze in de steek liet haar op handen dragen, wie ben ik dan om daar kanttekeningen bij te zetten, moet documentairemaker Stig Björkman gedacht hebben. ‘Ingrid Bergman: In Her Own Words’ brengt dan ook nauwelijks nieuwe inzichten in het leven van de drievoudig Oscarwinnares. In plaats van de focus op haar roemruchte affaire met Rosselini had Björkman zich beter kunnen richten op de actrice Ingrid Bergman, die graag uitgedaagd werd door regisseurs en met vele van hen dan ook een bijzondere band ontwikkelde (onder meer met Alfred Hitchcock en Jean Renoir, beiden hier slechts kort in beeld). Al moet gezegd worden dat het uiterst persoonlijke beeldmateriaal voor de Bergman-fan de moeite zeker waard is. Het zijn dan ook de familiefilmpjes die deze documentaire zijn meerwaarde geven.

Patricia Smagge

‘Ingrid Bergman: In Her Own Words’ wordt donderdag 15 september 2016 om 22.55 uur uitgezonden op NPO 2.