Interview David Wnendt (‘Vochtige streken’)

Amsterdam, Lloyd Hotel, vrijdag 4 april 2014

David Wnendt is in Nederland voor de promotie van de controversiële film ‘Vochtige streken’ (‘Feuchtgebiete’, 2013), naar de bestseller van Charlotte Roche, een boek dat bij de verschijning ervan al even veel ophef veroorzaakte. De roman behandelt namelijk ‘choquerende’ zaken als vrouwelijke seksualiteit en het onnut van persoonlijke hygiëne, maar gaat in de kern over het verdriet van een jong meisje om de scheiding van haar ouders en haar manier om daar mee om te gaan. Wnendt laat zijn film voorafgaan door een quote uit een aan Bild ingezonden brief van een boze ‘lezer’: “Dit boek mag niet worden gelezen of verfilmd. Het leven heeft zoveel meer te bieden dan zulke walgelijke perversiteiten. We hebben God nodig!” Niets bleek minder waar. Tijdens de voorpremière, voorafgaand aan de dag van het interview, zat de zaal vol jonge en ontspannen mensen, die zich prima vermaakten met de film.

David Wnendt werd geboren in 1977 in Gelsenkirchen. Nadat David de kleuterschool verliet, verhuisden zijn ouders naar Pakistan (zijn vader was diplomaat). David woonde ook in de Verenigde Staten, België en Tsjechië. Momenteel woont en werkt hij in Berlijn. Na zijn militaire dienst maakte hij een korte film. Toch solliciteerde hij bij een bank. “Ik kwam er achter dat dat niet was wat ik wilde doen en besloot een jaar filmstudie in Praag te gaan doen. Daarna heb ik nog journalistiek gestudeerd en wilde ik verder met mijn filmstudie. Ik heb me onder andere in Amsterdam aangemeld, maar ben uiteindelijk voor Potsdam gegaan.”

Verhalen vertellen
Vanaf zijn achttiende wist David dat hij filmmaker wilde worden. “Ik was al betrokken bij schooltoneelproducties, niet alleen op gebied van acteren, maar ook het organiseren er van en ik merkte dat je veel talenten moest hebben. Dat bleek ik goed te kunnen: ik ben creatief, kan goed organiseren en analyseren. Verder moet je met andere mensen kunnen werken en je angsten overwinnen. Er was geen ander beroep waarbij je al die talenten kon combineren. Het is de perfecte baan voor mij.” David wil met zijn films vooral een verhaal vertellen. “Ik heb geen interesse in experimentele films.” Een van zijn eerste korte films ging bijvoorbeeld over een man die in een publiek badhuis werkt, en die de persoon probeert te vinden die kijkgaatjes maakt in de deuren van de kleedkamers. “Ik heb van al mijn films geleerd, maar het gaat me er niet om om nieuwe vormen van filmkunst te vinden.”

Davids debuutspeelfilm ‘Kriegerin’ (2011) ontving diverse prijzen. Dat maakte de volgende stap in zijn carrière een stuk makkelijker, geeft hij toe. “De producent die de rechten van ‘Vochtige streken’ had gekocht van Charlotte Roche, vroeg mij omdat hij ‘Kriegerin’ zo’n goede film vond.” Vervolgens ging David aan de slag met de verfilming van de ‘schandaalroman’.

De film is beter dan het boek
“Eigenlijk doe je het nooit goed. Er zijn altijd mensen die zeggen dat het boek beter is dan de film, maar ook omgekeerd. Wat voor mij belangrijk was, was dat ik trouw bleef aan de geest van het boek. Ik mag de schrijfster graag, dus het is nooit mijn bedoeling geweest in een soort competitiestrijd verwikkeld te raken. Ik ben blij dat het ons gelukt is dat de film op zichzelf kan staan, dus dat mensen die het boek niet gelezen hebben, er ook van kunnen genieten. En dat Charlotte de film goed vindt. Om deze boekverfilming te maken moesten we een beetje afstand nemen van het boek. De innerlijke monoloog is erg moeilijk te verfilmen.”

Voor David aan het project verbonden werd, waren er al vijf tot zes schrijvers bezig geweest met het script. De belangrijkste verhaallijn stond er, maar op de een of andere manier werkte het niet. David: “Het duurde nog een jaar voor het definitieve script af was, vanaf het punt dat ik mee begon te schrijven. De grootste verandering die we aanbrachten was dat er voorheen geen scènes bedacht waren, ze waren erg dicht bij het boek gebleven. Daarnaast hadden ze de manier waarop hoofdpersoon Helen praat, veranderd, en dat bleek funest. Het was nogal saai.” Davids inbreng bestond er onder andere uit de achtergrond van Helens ouders meer uit te werken. De scène dat haar moeder haar niet opvangt bijvoorbeeld. “Dat staat niet in het boek, maar maakt de verhouding tussen moeder en dochter wel duidelijker.”

Concurrentiestrijd
Het filmen zelf heeft David als erg intensief ervaren. “We hadden een enorme tijdsdruk. Niet alleen vanwege de festivals waar we ‘Vochtige streken’ wilden draaien, maar ook omdat het proces sinds de rechten van de roman gekocht waren zo veel tijd in beslag nam. Charlotte had inmiddels haar tweede boek af (“Schoßgebete”, in het Nederlands vertaald als “Schootgebed”, MM) en die rechten waren ook al verkocht. Omdat die partij zag dat wij zo lang bezig waren, probeerden zij sneller te zijn. Degene met de eerste Charlotte Roche-film krijgt immers de meeste media-aandacht. We lagen weliswaar iets voor, maar als we ook maar een maand vertraging zouden oplopen, zouden zij alles op alles gezet hebben om van ons te winnen.”

Less is more
Het boek lijkt vooral geschreven om taboes te doorbreken, om te choqueren. Maar David zelf was niet echt geschokt. “Natuurlijk vond ik bepaalde fragmenten smerig (maar ook erotisch) en schokkend, maar ik had niet de neiging om het boek aan de kant te gooien, omdat ik niet verder zou kunnen lezen.” De eindscène uit het boek heeft David heel bewust achterwege gelaten uit de film. “In theorie was het een leuk idee, maar ik kon me niet voorstellen dat het op film zou werken. Film is gewoon een heel ander medium dan een boek. Je ziet alles direct en daardoor heb je minder nodig om hetzelfde choquerende effect te krijgen. Het is zoals ‘The 120 Days of Sodom’ (‘Salò o le 120 giornate di Sodoma’) van Pasolini: wanneer je het boek leest is het duizenden keren schokkender dan de film, terwijl die nog steeds in bepaalde landen verboden is en je veel moeite zal moeten doen om een ongecensureerde versie te vinden.”

Scheten laten
Ondanks het feit dat Charlotte Roche met haar boek een flink aantal taboes probeert te doorbreken, vindt David wel dat sommige taboes noodzakelijk zijn. “Er is een groot verschil tussen natuurlijke en culturele taboes. Het is natuurlijk om niet verliefd te worden op je zus. Dat is gewoon normaal vanuit een biologisch standpunt, omdat je het risico op een gehandicapt kind niet wil lopen. Seks met kinderen is natuurlijk ook niet toegestaan, maar andere taboes, zoals dat een vrouw geen scheten zou mogen laten, dat is cultureel. Dat zou veranderd moeten worden.” David zegt dat er uitgesproken reacties zijn op zijn film. “Sommige zijn irrationeel, want je weet gewoon dat die mensen de film niet eens gezien hebben. Ik hoop dat mijn film een discussie start. Geen boek of film kan een verandering teweeg brengen, want dat is een lang en complex proces, maar ik hoop dat er in ieder geval over gepraat wordt. Dat is alvast een begin.”

Geen Lolita-type
Carla Juri, die de hoofdrol speelt in ‘Vochtige streken’ kwam aan de rol door een normaal castingproces. David vertelt: “Ik had van te voren bedacht wat de actrice voor deze rol allemaal zou moeten kunnen. Ze moest natuurlijk volledig naakt zijn voor de camera, de manier waarop Helen praat moest natuurlijk overkomen en ze moest in staat zijn de emotionele scènes moeiteloos te kunnen spelen. Wat het uiterlijk betreft hadden we alleen een jongensachtig type voor ogen, omdat Helen in het boek ook geen grote borsten heeft. Om dan een Lolita-type te casten, zou raar zijn.” Carla bleek de enige actrice die al deze aspecten in zich had. “Er waren wel meisjes die erg makkelijk uit de kleren gingen voor de camera, maar als zij dan de dialogen opzegden, kwam het niet boven het schooltoneelniveau uit.” David voegt toe dat hij vroeger dacht dat een goede regisseur alles uit iemand kan halen, maar dat hij nu wel beter weet. “Er is gewoon geen tijd voor, je kunt geen acteerlessen geven tijdens het filmen. Daarom is een goede casting zo belangrijk en dan nóg is het hard werken. Maar wat je wil van de acteurs, dat moet je tijdens de audities al zien.”

Paarden stelen
Net als in ‘Kriegerin’ draait ook ‘Vochtige streken’ om een niet bepaald gemiddeld meisje. “Het is weliswaar toeval dat mijn twee speelfilms om extreme, rebelse meisjes gaan. Maar ik vind het wel interessante personages. Ze hebben hun eigen tegenstellingen, ze zijn zowel sterk als zwak en dat maakt hen zo boeiend. Er is zoveel te ontdekken in deze types.” David sluit niet uit dat hij in de toekomst een mannelijk personage kiest, maar voegt toe: “Ik zal altijd een voorkeur blijven houden voor vrouwelijke karakters. Er zijn gewoonweg minder films over hen, dus het is meer onontgonnen gebied. En stiekem is het natuurlijk ook de ultieme mannendroom: je droomt toch van een meisje dat onvoorspelbaar is,  een beetje gevaarlijk is, ‘a girl to steal horses with’.

De producent had vanaf het begin het idee dat ‘Vochtige streken’ een kruising zou worden tussen ‘Trainspotting’ en ‘Nine Songs’: veel muziek, grafisch en een hoog tempo. “Het klikte direct tussen ons, ik vond dat ook de enige manier waarop het boek verfilmd kon worden. We wilden een ‘Amélie’ stijl, niet de Berliner Schule, maar elk effect gebruiken dat we konden. Ik werd aangesteld om die mix voor elkaar te krijgen, en de luchtige benadering van Pasolini in de film te stoppen.

Date movie
Voor je eerste date is ‘Vochtige streken’ een prima film, aldus David. “Moet je wel open minded zijn en humor hebben, natuurlijk,” lacht de Duitse filmmaker. Hij geeft aan dat de film het het beste doet onder een jong publiek, en voornamelijk onder vrouwen. “Maar ook de oma van mijn vrouw had het boek gelezen en wilde dolgraag de film zien. Ze was laaiend enthousiast. Je moet ook het oudere publiek niet onderschatten, zij staan meer open voor dit soort films dan je zou denken.” Toch ook een moeder-dochter film dus? “Ja, waarom niet? Het is een prima film om na afloop over te praten, en dat kan nooit verkeerd zijn.”

Vermakelijk? Wat een belediging!
Toch was het in Duitsland, maar ook in andere Europese landen, moeilijk om ‘Vochtige streken’ een groot succes te maken. Dat is volgens David inherent aan het (Duitse) filmpubliek. “Als een film onderhoudend is, met veel muziek, denken mensen vaak dat het geen ‘kunst’ meer is. In Amerika, waar de film draaide op Sundance, is het een stuk makkelijker. Daar is vermaak geen belediging, maar onderkent men gewoon de goede kwaliteit, of het nu een komedie is of niet. Gelukkig weten Nederlandse bioscoopgangers een goede komedie wel te waarderen, dus hopelijk wordt ‘Vochtige streken‘ hier een dikke hit.

Monica Meijer