Interview Ricky Rijneke (Silent Ones)

Enschede/Rotterdam, 30 november 2014

De in 1981 geboren Rotterdamse Ricky Rijneke maakte op diverse internationale filmfestivals indruk met haar speelfilmdebuut ‘Silent Ones’. In december 2014 gaat de prijswinnende film, na vertoningen op het IFFR in 2013, waar de film genomineerd was de Tiger Award competitie en het Nederlands Film Festival in 2014, draaien in diverse filmtheaters. Via Skype stelden we Ricky een aantal vragen.

‘Silent Ones’ is eigenlijk voortgekomen uit Ricky’s korte sprookjesachtige film ‘Wing, The Fish That Talked Back’, over een jong meisje dat fantasie met realiteit vermengt. Ricky: “Toen ik klaar was met die film, was ik eigenlijk nog niet klaar met het thema. Ik wilde het verder uitwerken. Zo is het idee voor ‘Silent Ones’ ontstaan.”

Ricky legt uit dat in het begin ‘Silent Ones’ in haar hoofd uit niet meer bestond dan bepaalde beelden, een atmosfeer en een gemoedstoestand. “Ik wilde het rouwproces van de hoofdpersoon, Csilla, weergeven, het publiek tonen hoe zij omgaat met haar verdriet. Die emotionele en psychische toestand overdragen aan de kijker, dat was de basis.” Ricky geeft aan dat al vrij snel duidelijk werd voor haar dat het om een jonge vrouw moest gaan. Echt autobiografisch is de film echter niet. “Minder dan bij ‘Wing’ in ieder geval, maar wel in die zin dat er in de film locaties te zien zijn die ik van vroeger ken en waar ik mooie herinneringen aan heb. Daar wilde ik graag draaien.” ‘Silent Ones’ is opgenomen in onder andere Antwerpen (de haven, de rij vrachtwagens) en Zeeuws Vlaanderen.

Die locaties had Ricky al in haar hoofd tijdens het schrijven van het scenario. “Als ik weet waar ik de film wil draaien, helpt mij dat bij het schrijven. Ik probeer zo veel mogelijk te visualiseren in het script, ik ben immers geen boek aan het schrijven. Zodra ik wist dat Orsi Tóth Csilla zou spelen, ging het schrijven van haar scènes ook een stuk eenvoudiger.”

Orsi

Ricky ontmoette Orsi in 2008 tijdens het Filmfestival van Locarno. Orsi was jurylid  van ‘The Leopards of Tomorrow’. Ricky’s vader en producent van ‘Silent Ones’ Dick Rijneke, zat eveneens in de jury. “Ik kende Orsi al van ‘Pleasant Days’ (‘Szép napok’) van Kornél Mundruczó en ik vond haar heel goed. Ik wilde graag met haar samenwerken en vroeg haar of ze dat zag zitten. Nadat ze ‘Wing, The Fish that Talked Back’ zag, stemde ze in. Orsi is perfect voor de rol omdat ik iemand zocht die zonder al te veel woorden toch heel veel kan vertellen. Orsi kan zich heel goed uitdrukken met haar lichaamstaal.”

Ze vervolgt: “Ik vind Orsi een actrice wier persoonlijkheid en intensiteit van het beeld afstraalt. Zodra de camera op haar staat, verandert ze op slag en geeft ze zich volledig. Het was fijn dat we een blind en diep vertrouwen in elkaar kregen. Buiten de filmset is Orsi ook intens en voor haar omgeving niet de makkelijkste, maar ik focus me op wat zich voor de camera afspeelt. Personen zoals zij zitten soms op het randje, ze kunnen de goede kant op gaan, maar ook de andere kant op. Dat is precies ook waar ‘Silent Ones’ over gaat; over de grens tussen fantasie en realiteit, een geobsedeerde zoektocht.”

De perfecte creep

Via Orsi kwam Ricky aan de andere volwassen hoofdrolspeler, Roland Rába. Rába speelt de rol van de creepy Gábor, die niet bepaald het beste met Csilla voorheeft. “De zoektocht naar de acteur voor die rol was al een tijdje bezig,” vertelt Ricky. “Toevallig was Orsi in Rotterdam met de theatervoorstelling The Frankenstein Project van Kornél Mundruczó. Daar ben ik geweest en omdat Roland daar ook in speelde, heb ik hem toen ontmoet. Het was meteen duidelijk dat ik Gábor gevonden had.” De griezelige uitstraling van Gábor komt deels van Ricky’s aanwijzingen, maar is ook geïmproviseerd. “Die scène met die sigarettenbol stond er na drie keer goed op. Het was creepy, maar wel heel leuk om te doen.” Op het Lecce Festival of European Cinema won Roland de prijs voor beste bijrolacteur.

De Verbeelding

Uiteindelijk heeft het proces van ‘Silent Ones’ vier jaar geduurd. “Ik was continu met de film bezig, letterlijk zeven dagen per week. Omdat er weinig geld was voor de film, was het nodig om heel veel dingen zelf te doen.” Ricky ontving in 2007 uit De Verbeelding, een samenwerkingsverband tussen het Filmfonds en het Mondriaan Fonds, een bedrag van € 300.000,00. Met dit bedrag biedt De Verbeelding kunstenaars en filmproducenten de mogelijkheid om een low budget film van speelfilmlengte te realiseren. “Het was erg moeilijk om er mee rond te komen,” geeft Ricky toe. “Als ik meer budget had gehad, had ik meer draaidagen gehad of rehearsals kunnen doen. Wat erg goed was dat ik wel de tijd heb gekregen om in de editing de film helemaal naar mijn zin te maken, totdat ik vond dat hij echt af was. Op die manier de tijd krijgen is een grote luxe, daar kan geen geld tegenop.”

Geen digitale mist

Tijdens het filmen laat Ricky zich graag inspireren. Niet alleen films (van bijvoorbeeld Andrey Zvyagintsev, Carlos Reygadas of Nuri Ceylan) maar ook door fotografie en boeken. “De landschappen en settings, waar we gedraaid hebben, zelf inspireren me ook. Die zijn erg belangrijk voor me. We zijn meerdere keren naar de filmlocaties teruggekeerd, vanwege de verschillende weersomstandigheden. Ik heb gekozen voor oktober, omdat het licht dan zo mooi is. De zon staat heel laag, maar je hebt ook mist. Die mist is dus wel echt, hè,” benadrukt ze. “Veel mensen vragen me of het digitale mist is, maar dat is niet zo!”

De film komt tot leven
Ricky geeft aan dat ze met haar intuïtie werkt bij het regisseren. “Natuurlijk ben ik zowel de beste vriend, als de grootste vijand op de set. Maar ik ben niet bezig met het categoriseren of analyseren van mezelf. In principe ben ik het meest geïnteresseerd in de emotionele kanten van een verhaal. Persoonlijke drama’s en vragen, of het nu kleine of grote zijn, zijn onderwerpen die me het meest aanspreken. Ik maak dingen op een heel instinctieve manier. Op de set heb ik daarom behoefte aan spontaniteit en ruimte om te improviseren. Ik ben niet het soort regisseur die alleen maar draait wat er staat geschreven. Het scenario gebruik ik juist vaak als een basis. Daar vanuit gaan we werken.” Ze vervolgt: “Montage of editing vind ik een van de leukste en belangrijkste elementen van het maken van een film. Pas in de montage krijgen de beelden namelijk betekenis en gaan shots een interactie met elkaar aan. Dan komen alle elementen zoals geluid, beeld, muziek, ritme bij elkaar. Dát is het moment dat de film echt tot leven komt. Voor mij is dat het meest spannende moment.”

Soundtrack

Voor ‘Silent Ones’ werkte Ricky samen met componist Andrey Dergachev. “Ik kende hem van ‘The Banishment’, van Andrey Zvyagintsev. Vanuit Rusland is hij een aantal keren overgekomen naar Nederland. We hebben samen geprobeerd een nieuwe dimensie toe te voegen aan de gemoedstoestand van Csilla. Door het versterken van bepaalde geluiden, is het ons gelukt om een soort van benauwdheid en isolement te creëren. De sfeer en soundscape versterken haar state of mind.” De soundtrack van ‘Silent Ones’ is inmiddels te downloaden van iTunes en verschijnt ook als Limited Edition op CD.

Geen Gouden Kalf

‘Silent Ones’ draaide op talloze internationale filmfestivals, ook in het onderdeel Internationale coproducties van het Nederlands Film Festival in 2014. “De reden voor opname in dit programma is dat de film buiten de zogenaamde ‘NFF jaarselectie’ valt. Directeur Willemien van Aalst stelde dat de film volgens de regels van het NFF helaas vier maanden te oud was om mee te dingen naar de Gouden kalveren en de debuutcompetitie. Maar ze heeft wel een andere uitzondering gemaakt en er voor gekozen om de film in het ‘internationale coproductie programma’ op te nemen. De film is echter financieel gezien een 100% Nederlandse productie. Maar naar de geest is Silent Ones wel degelijk een internationale coproductie!” Heel erg vindt Ricky het overigens niet, dat ze geen Gouden Kalf kon winnen. “Ik vraag me soms wel eens af of mensen de betekenis van het gouden kalf wel kennen. Een gouden kalf aanbidden is überhaupt een slechte zaak. Ik ben blij met de acht andere prijzen die de film heeft gewonnen. Het is toch veel leuker om prijzen te winnen in Toronto, Los Angeles en Berlijn dan in Utrecht? Vorige week ontving de film tijdens de New York No Limits Series nog de prijs voor Best Feature Film.”

Béla Tarr
Indien mogelijk gaat Ricky naar de festivals toe waar haar film draait, maar dat lukt niet altijd. “Je leert er altijd wel heel veel van, hoe mensen naar je film kijken.” Bijzondere herinneringen heeft ze aan het T-Mobile New Horizons International Film Festival in Wroclaw, Polen in 2013. “De bekende Hongaarse regisseur Béla Tarr zat in de jury. Maar bij veel films liep hij gewoon na tien minuten weg, omdat hij er niets aan vond. Daar hadden de andere regisseurs natuurlijk commentaar op, ze werden boos op hem. Mijn film heeft hij echter helemaal uitgekeken. Na afloop kwam hij naar me toe om met me te praten. Dat vond ik heel bijzonder.”

Lang en gelukkig
Als we Ricky vragen ‘Silent Ones’ in vijf woorden te omschrijven, moet ze daar even over nadenken. Maar uiteindelijk komt ze met “Ze leefden lang en gelukkig”. En denk daar na het zien van de film ook maar eens over na.

Monica Meijer