Interview Stefan Haupt (‘Sagrada – el misteri de la creació’)

Amsterdam, Lloyd Hotel, 17 augustus 2014

De bouw van de beroemde La Sagrada Familia in Barcelona, de belangrijkste toeristische trekpleister in Spanje, is een dankbaar onderwerp voor een documentaire. Dat vond ook de Zwitserse regisseur Stefan Haupt. In augustus 2014 komt in Nederland zijn documentaire ‘Sagrada – El misteri de la creació’ uit, een kleine twee jaar na de voltooiing van de film. In het Lloyd Hotel spraken we met de filmmaker, die in Nederland is voor een aantal Q&A’s.

Silenzio por favor
Het idee voor het maken van de documentaire over de basiliek, waarvan de bouw al in de negentiende eeuw aanving, ontstond bij Stefan Haupt gedurende een paar weken. “Ik was op tournee met een andere film, en bezocht op een gegeven moment de Keulse dom. Ik bedacht me dat het ongelooflijk was dat mensen vroeger in staat waren zulke prachtige dingen te bouwen, zonder de middelen die we nu tot onze beschikking hebben. Er gaat zo’n energie van uit en ik dacht toen: “Niemand doet tegenwoordig nog iets wat daarmee vergeleken kan worden.” Maar toen ik met de tournee een paar weken later Barcelona aandeed, en in de Sagrada Familia liep, kwam ik daar op terug en dacht: “Er is wél iemand die iets soortgelijks doet!” Het is zo’n anachronisme.” De timing van zijn bezoek speelde wellicht een grote rol. “Het was in december, net voor zes uur en er waren nauwelijks toeristen. Dat is op zich natuurlijk al speciaal,” vertelt Haupt. “Er waren alleen bouwvakkers, die aan het lachen, roken en praten waren. Er speelde een radio en er hing een bordje “Silenzio por favor”. Dat voelde zo bijzonder, het was fascinerend om te zien. Het feit dat ze daar nu bezig zijn en dat er op diezelfde plek al meer dan honderd jaar gewerkt wordt met hetzelfde doel.”

Toestemming
Een van de moeilijkheden bij het filmen van ‘Sagrada – El mesteri de la creació’ was het krijgen van toestemming. “Er wordt onvoorstelbaar veel op je gelet. Er wordt continu nagegaan wat je vertelt over de kerk. Er zijn natuurlijk heel veel verzoeken om er te filmen van tv-zenders over de hele wereld, dus het duurde even voor alles rond was.”

Haupt laat weten dat het filmen vier jaar duurde. “Natuurlijk niet de hele periode, we zijn er in die vier jaar zeven keer geweest, de ene keer drie dagen, de andere keer meer dan een week. Ze waren het daar niet gewend elke keer met ons te moeten werken. Natuurlijk kennen ze wel filmopnamen, maar dat zijn altijd tv-zenders, die een half uurtje filmen en dan weer weg zijn. Met ons zaten ze veel langer opgescheept,” lacht de Zwitser. “Het gaf echter wel voldoening. We waren er tijdens een belangrijke periode in de bouw, namelijk tijdens de gereedkoming van het interieur van La Sagrada Familia.”

Drones
De opnamen van boven de imposante basiliek gingen niet helemaal zoals Haupt voor ogen had. Eigenlijk wilde hij dolgraag drones gebruiken, maar dat mocht niet. In plaats daarvan hebben ze camera’s bevestigd aan de kranen en daar mee gefilmd. “Één keer hebben we een helicopter gehuurd voor een uur en daar mee gefilmd. Geweldig om te doen, en het leverde prachtige beelden op.”

Conflict

In de documentaire laat Haupt zowel mensen die voor als tegen het afbouwen van La Sagrada Familia zijn. Gevraagd naar zijn eigen standpunt in dit in Spanje altijd voor hevige discussies leidende conflict, bekent hij dat hij blij is dat ze verder zijn gegaan met de bouw. “Gaudi had dat zo gewild, dat heeft hij tijdens zijn leven al laten weten. Ik vond het juist interessant om in mijn film de verschillende meningen te laten zien. Er zijn mensen die beweren dat Gaudi een genie als geen ander is en dat ze het gebouw moesten laten voor het was, maar zelfs als je het eens bent over het feit dat de bouw van La Sagrada Familia ooit afgerond moet zijn, kun je ook discussiëren over de wijze waaróp het afgebouwd moet worden. Architecten zijn halfgoden, hun creatie is heilig, zo wordt door sommige betrokkenen gezegd, maar er zijn ook mensen die vinden dat wij als groep verder moeten en dat geen van ons heilig is, maar dat het gebouw ons de toekomst in leidt. Hoe dan ook: ik ben blij dat ze met de bouw verder gaan.”

Af
Er is inmiddels een streefdatum bekend waarop de bouw van La Sagrada Familia afgerond moet zijn. Honderd jaar nadat Gaudi overleed, in 2026 dus, zou het gigantische bouwwerk af moeten zijn. Haupt: “Ik was eigenlijk teleurgesteld dat er een datum bekend gemaakt werd. Het haalt iets van de magie weg.” Hij vervolgt: “Het bouwen op zich is een afspiegeling van het leven. Het groeien, dat is veel interessanter dan het resultaat. Maar net zoals het leven weten we dat er na groei en voltooiing ook afbraak komt. Ooit zullen we uiteenvallen.” Haupt geeft aan dat hij het daarom veel interessanter vond om in la Sagrada Familia te filmen toen er nog gebouwd werd aan het interieur. “Ik hou van die ambivalentie. Er was lawaai van de bouwvakkers, terwijl je je ook realiseert dat het een heilige plek is. De aanwezigheid van de bouwers gaf het meer leven, dat vond ik fijn.”

Perspectief

In de film is op ongeregelde momenten een persoon te zien die in het gebouw zit of loopt. De bedoeling hiervan is in eerste instantie niet duidelijk. Haupt: “Ik wilde dit al vanaf het begin dat ik met dit project bezig was. Er waren twee ideeën die ik in de film wilde verwerken, ten eerste de muziek van Bach, omdat ik vond dat het er bij paste en ik het ken uit mijn jeugd en ten tweede het gebruik van een persoon, een geest of muze die als een schaduw door La Sagrada Familia begeeft. Het is bedoeld om de ontzagwekkende grootte van het gebouw in perspectief te zetten.” Omdat Haupt zowel regisseur als producent was, hoefde hij dit idee niet voor te leggen maar kon hij zijn eigen draai aan de film geven. Het leverde hem achteraf wisselende reacties op. “Er zijn mensen die het fantastisch vinden, maar er is me ook verteld dat ik het achterwege had moeten laten.” Haupt is hoe dan ook blij dat hij deze fragmenten in de film heeft opgenomen.

Geen specialist
“Het stond vanaf het begin al vast dat ik geen film voor specialisten aan het maken was. Er zijn genoeg architecten die talloze interessante dingen weten te vertellen over La Sagrada Familia, er zijn honderden boeken die Gaudi behandelen, en dat wilde ik niet kopiëren. Die informatie is er immers al. Ik wilde een groter beeld geven van La Sagrada Familia, de verschillende lagen, de verschillende niveaus van reflectie die het biedt. Ik wilde mensen de kans bieden om de betrokkenen te leren kennen, die nú met de bouw bezig zijn.” Net als de bouw van Gaudi’s meesterwerk zelf kent ook de ontvangst van de documentaire een langzame start. “Twee jaar geleden ging de film in première, nu gaat de film in Nederland draaien en onlangs hebben we de film verkocht aan Taiwan en Japan.”

De ontvangst in Barcelona was erg goed. “Er zijn geen vergelijkbare films over La Sagrada, waarin zowel de voors als tegens naast elkaar worden gezet. Bij de première vielen tegenstanders elkaar zelfs in de armen op het podium. En later kwam een Catalaanse filmmaker naar me toe die me vroeg hoe ik het in hemelsnaam voor elkaar had gekregen om al die verschillende meningen in de film te krijgen. Dat zou hem nooit gelukt zijn. Het scheelt natuurlijk dat ik een buitenstaander ben.”

In het diepe

Aanvankelijk was het niet Stefan Haupts bedoeling om filmmaker te worden. “Ik wilde acteren en ben eigenlijk het vak ingerold. Ik heb het geleerd door het te doen.” Haupt maakt zowel documentaires als speelfilms. Met zijn laatste film, ‘Der Kreis’ (Nederlandse releasedatum nog niet bekend), scoort hij hoge ogen op filmfestivals. De film gaat over een jonge leraar die eind jaren 50 lid wordt van Der Kreis, een vereniging voor homoseksuelen, en verliefd wordt op een travestiet. Weer een heel ander onderwerp, maar dat is juist wat Haupt aantrekt in zijn werk. “Ik hou ervan om in het diepe te springen. Zo blijf ik dichter bij het publiek, ik wil geen specialist zijn die zijn toeschouwers iets wil bijbrengen, die iets moet verdedigen.”

Lodi Meijer