Inventaris van het moederland (2012)

Regie: Ben van Lieshout | 75 minuten | documentaire

Voor een select publiek van fotografen en mensen die in de geschiedenis van Rusland geïnteresseerd zijn, is de documentaire ‘Inventaris van het moederland’ van Ben van Lieshout een aantrekkelijke filmtitel. Je verwacht een zekere romantiek en droefgeestigheid in een documentaire die het historische spoor volgt van Sergei Prokudin-Gorski (1863-1944).

Nadat deze chemicus, een pionier in kleurenfotografie, met een zelfgebouwde driekleuren-camera een portret van de beroemde schrijver Tolstoj had gemaakt, werd hij uitgenodigd door de (laatste) Tsaar Nicolaij II, die hem steunde in zijn voornemen het Russische rijk categorisch fotografisch in beeld te brengen. Zodoende bereisde fotograaf Prokudin-Gorski in de periode 1905-1915 (tijdens een tiental reizen) het grote Russische tsarenrijk en deed dat onder andere per trein. Hij fotografeerde allerhande taferelen op het water en langs de oevers, tijdens zijn boottocht over Rusland’s langste rivier: de Wolga. Het leverde een verstilde inventaris op van kleurrijke bruggen, dammen, bloemrijke landschappen, vissers, boeren, en zo voort.

Van Lieshouts documentaire, waarin niet gesproken wordt, volgt dit fotografische spoor. De historische glasplaat-kleuropnames, tonen beelden van kerkjes, houten huisjes, zanggroepjes in klederdracht. Zij bepalen van Lieshouts onderwerp. We zien een pope klokken luiden. Gelovigen die naar een mis zijn geweest. Boerenmeisjes die in klederdracht een onbekende gast bessen aanbieden. Dergelijke beelden worden in ‘Inventaris van het moederland’, een roadmovie-achtig documentaire, in 2012 ter plekke opnieuw als een ‘tablau vivant’ geënsceneerd. Alleen dragen de boerenmeisjes van nu leren jackjes en een spijkerbroek.

Het idee om de glasplaat-opnamen, waar vanwege de techniek onbeweeglijk voor geposeerd moest worden, als basis te nemen voor een hedendaagse filmische verkenning van de locaties, doet gekunsteld aan. Mensen wachten af wat de filmmaker nou nog meer zou willen. Je ziet de blote handen van een man op een steiger, gestoken in een zwaar duikerspak zenuwachtig wat onhandig wriemelen. Het is jammer dat van Lieswijk er voor koos de mensen niets te laten zeggen, want ze roepen bij de kijker genoeg vragen op.

Sergej Prokudin-Gorski maakte tienduizenden foto’s, waaronder ook schitterende portretten van bebaarde emirs in kleurrijke gewaden, en portretten in de Kaukasus. Die zijn niet in deze documentaire verwerkt. Wie meer wil zien en weten over deze fotograaf, kan het op internet (Fotojatka 2010) vinden, waar een flitsende slideshow van zijn werk omlijst wordt door het vrolijke geluid van de balalaika, onderbroken door een beetje gekraak van een stokoude grammofoonplaat.

Redactie Cinemagazine

Waardering: 2

Bioscooprelease: 7 februari 2013