Jackie (2012)

Regie: Antoinette Beumer | 100 minuten | komedie, drama | Acteurs: Carice van Houten, Jelka van Houten, Holly Hunter, Jeroen Spitzenberger, Elise Schaap, Kenneth Miller, Luis Bordonada, Karen M. Hudson, Robyn Reede, Lynda Fazio, Jacob Browne, Edward A. Duran, Jaap Spijkers, Valerie Adams, Hayo Bruins, Michelle Waterson, Howe Gelb, Joe Freeman, Akiko Stacy, Jim Terr, Paul Hoes, Bryan Head, Linda Fazio, Pam Gow, Bradford Fairbanks, Mary Woods, Chad E. Brown

“Als je nooit een moeder hebt gehad, kun je haar ook niet missen,” stelt Sofie (Carice van Houten) direct aan het begin van ‘Jackie’. Haar wat afstandelijke boodschap blijft een film lang nagalmen. Dertiger Sofie is op dat moment een streberige magazine-redacteur met een deadline en een stereotype baas. Tweelingzus Daan (Jelka van Houten, zus van Carice) is een letterlijk springerige kinderjuf. De filmzusjes groeiden domweg gelukkig op in Amsterdam, onder de hoede van twee teddyberen van adoptievaders (Jaap Spijkers, Paul Hoes). Hun biologische moeder hebben ze nooit gekend. Dan gaat de telefoon: in een armetierige uithoek van New Mexico, U.S.A., kampt een ziekenhuis met een opstandige vrouw die een gecompliceerde beenbreuk heeft opgelopen. Ze moet naar een revalidatiecentrum, en of haar dochters daar niet voor kunnen zorgen? Nee, meent Sofie. Ja, zegt Daan. Daan wint: een roadmovie zet zich in gang, met vierkante wielen.

Gezien de bruuske, van alle voorpret gespeende overgang naar de V.S., lijkt de film de kant van Sofie te kiezen: “Ik ben hier niet op vakantie”, meldt ze vastbesloten. En ze is, in tegenstelling tot Daan, evenmin nieuwsgierig naar ‘baarmoeder’ Jackie (Holly Hunter). Nu doet Jackie ook wel bijzonder weinig moeite om enige interesse op te wekken. Zeker, ze is een zwijgzaam mysterie, zich verbergend in een camper vol trash, maar de manier waarop Holly Hunter haar speelt, ontneemt je alle zin om haar te ontrafelen. Als ze al spreekt, vallen haar woorden als brokken droge aarde naar buiten. Daan vangt elk woord gretig op, maar voor Sofie is het duidelijk: “Total nutcase, die vrouw.”
Het officiële doel van de reis, Jackie afleveren bij een revalidatiecentrum, wordt al snel triviaal. Wat meer topografische informatie had mogelijk geholpen om de reis in elk geval de schijn van doelgerichtheid mee te geven. Nu ontaardt de trip – met Jackies camper – al snel in een stuurloze exercitie. Leggen de dames dan geen innerlijke reis af? Daan en Sofie wel, zij hebben uit hun knusse kikkerlandje wat achterstallig sociaal onderhoud meegesleept, zodat ze elkaar binnen en buiten de camper nog een lesje kunnen leren. Daantje moet haar schroom van zich afwerpen, en Sofie gaat buiten haar urbane paradijsje de confrontatie aan met de woeste natuur: gigantische longhorns, huilende coyotes en zelfs een heuse slang roepen haar tot de orde. Maar Jackie is hier als een dakloze, door de zusjes laveloos op straat aangetroffen: ze willen haar best overeind helpen, maar echt contact is niet de bedoeling. (Stel je voor dat je nooit meer van die nutcase af komt.) Het is, gezien hun voorgeschiedenis, een volkomen legitieme houding, maar het totale gebrek aan chemie levert hier óók belabberd drama op. Het feit dat Jackie hun moeder is, is binnen de kortste keren irrelevant (hoewel aan dat feit nog een twist zal worden gegeven). “Ik weet het niet meer,” balkt moeders op zeker moment, letterlijk met de handen in het haar. Je vraagt je af: spreekt daar Jackie, of Holly?

Na ‘De gelukkige huisvrouw’ is ‘Jackie’ de tweede speelfilm waarvoor regisseur Antoinette Beumer samenwerkte met het scenaristenduo Marnie Blok en Karen van Holst Pellekaan. Op zijn best is het resultaat van die samenwerking een wat eigenaardige komedie, met Jelka als droge aangever en Carice als de sarcastische afmaker. Maar hoe scherp mimiek, timing en intonatie van Carice van Houten ook op elkaar zijn afgestemd (“Gaat ze nou zitten blowen?!”), en hoe aandoenlijk Jelka’s Daan ook is: de zusjes Van Houten redden deze film niet. Zelfs de plaatjes vallen tegen. Antoinette Beumer en haar crew reisden helemaal naar het diepe zuidwesten van de V.S. en kozen er vervolgens voor om veelvuldig te filmen in en om een donkere, afgeragde kampeerwagen. Omdat het drama zich daar afspeelt? Het ligt eraan hoe je dat woord interpreteert. Je zou het haast als een teken van artistieke onmacht gaan interpreteren, dat het verhaal regelmatig zijn toevlucht neem tot een laptop met videoverbinding: ‘We weten niet wat we met die drie reizende meiden aan moeten, dus laten we maar hulp van buiten inroepen’. In het verlengde daarvan importeerde ‘Jackie’ een scène vrijwel rechtstreeks uit ‘Thelma & Louise’, minus zijn impact. En zo neigen er in ‘Jackie’ wel meer dingen naar gemakzucht, bedoeld of onbedoeld: slechte pijpgrappen, onbeholpen montage en natuurlijk die Oscar-winnares die een miserabele acteerprestatie levert. Hunters hoogtepunt is het moment dat haar haardos in beeld komt, uitermate geraffineerd over een boomstam gedrapeerd. Een beeld als uit een shampoo-advertentie – nietszeggend. Helemaal tegen het einde, te laat, ontluikt de film nog enigszins, als om te verbeelden hoe anders de tweelingzusjes na deze lange reis aankijken tegen zichzelf, elkaar, en de wereld om hen heen.

Martijn Laman

Waardering: 2

Bioscooprelease: 10 mei 2012
DVD- en blu-ray-release: 24 oktober 2012