Jahrgang ’45 (1965)

Regie: Jürgen Böttcher | 100 minuten | drama | Acteurs: Monika Hildebrand, Rolf Römer, Paul Eichbaum, Holger Mahlich, Gesine Rosenberg, Walter Stolp, Werner Kanitz, Ingo Koster, Anita Okon, Ruth Kommerell, Richard Ruckheim

Traag verlopend Oost-Duits relatiedrama waar niet veel in gebeurt, maar die toch blijft boeien door het goede spel van de acteurs.

Ralf Römer en Monika Hildebrand spelen de hoofdrollen als het ongelukkige echtpaar Alfred (Al) en Lisa (Li). Het vuur is uit hun huwelijk verdwenen en ze lijken niet goed bij elkaar te passen. Al klaagt dat hun interesses te veel uit elkaar liggen, maar doet er tegelijkertijd maar weinig aan om daar aan te werken. Hij is een nogal apathische automonteur, die maar niet weet wat hij wil. Verveeld en lusteloos hangt hij rond met zijn vrienden of praat hij over zijn problemen met de oudere bovenbuurman Mogul (Paul Eichbaum). Intussen flirt hij danig met andere meisjes, zoals een verkoopster in een slagerij.

De film vertelt het verhaal over de falende relatie bijna volledig vanuit het perspectief van Al. Op zich is dat wel jammer, want daardoor wordt amper de kant van Li belicht, al laat die in de schaarse momenten dat zij ruimte krijgt haar gevoelens te uiten, aan duidelijkheid niets te wensen over: zij wil gewoon dat Al volwassen wordt en zich realiseert dat het leven meer is dan dagdromen en wachten op een groots en meeslepend leven.

Het knappe van de soepele regie van Böttcher (die samen met de debuterende Klaus Poche tevens het scenario schreef) èn het spel van Römer is, dat de manier waarop Al zich gedraagt nooit de irritatie opwekt die het op basis van de gebeurtenissen zou moeten doen. Zijn vrienden, zijn moeder, zijn opa, Mogul en zelfs zijn baas vinden dat Al moet volhouden en met Li verder moet gaan. En ook de rechter is dat oordeel toegedaan, als hij het koppel zes weken bedenktijd oplegt of ze wel met de scheiding willen doorgaan. De worsteling van Al om te voldoen aan een “standaard” in het leven, terwijl hij er zoveel meer van verwacht had, wordt door Römer prima vertolkt. Het tempo ligt vrij laag en het verhaal volgt Al in zijn dagelijkse bezigheden, die zeker niet spectaculair zijn en waarin aan de oppervlakte niet veel verandert.

Een ruwe versie van de film werd ter goedkeuring vertoond aan de Oost-Duitse censoren, die echter onverbiddelijk waren: de film werd verboden. De reden: de te vrije toon over huwelijk en seks en vanwege het feit dat ‘Jahrgang ’45’ geen toegevoegde waarde had voor het regime. Böttcher kreeg nooit de gelegenheid om zijn film af te monteren. Bepaalde scènes en dan met name het einde had hij voor ogen had, werden nooit afgerond. Pas in 1990, nadat de Berlijnse Muur was gevallen en West- en Oost-Duitsland waren herenigd, kon de film pas weer vertoond worden. Maar dan alleen in die eerste, door de censuur afgekeurde, versie. Het geeft ‘Jahrgang ’45’ een werkwaardige, onafgemaakte tint, hoewel de film zowel kop en staart heeft en voor de kijker op het eerste oog niets lijkt te ontbreken. De wetenschap dat dit niet de definitieve versie is, geeft toch een ander gevoel aan het geheel. Zo gaat ‘Jahrgang ’45’ de filmgeschiedenis in als één van de (helaas veel te grote groep) voorbeelden van hoe kunst lijdt onder een dictatuur, waarin bepaald wordt wat juist en correct is en wat niet door de beugel kan.

Hans Geurts