Kleine Vera – Malenkaya Vera (1988)

Regie: Vasili Pichul | 128 minuten | drama | Acteurs: Natalya Negoda, Andrei Sokolov, Yuri Nazarov, Lyudmila Zajtseva, Aleksandr Negreba, Aleksandra Tabakova, Andrei Fomin, Aleksandr Mironov, Aleksandr Lenkov

‘Kleine Vera’ (‘Malenkaya Vera’) speelt zich af in de Sovjet-Unie eind jaren tachtig, de periode van glasnost en perestrojka. Om de film volledig tot zijn recht te laten komen is enige affiniteit met deze periode wel gewenst. Een periode waarin er meer mogelijk wordt, maar bovenal een tijd waarin hoop op een betere toekomst ontstaat. Het eerste dat opvalt, is het totale uitzichtloze bestaan van Vera (Natalya Negoda). De film speelt zich af in een grauwe en verpauperde industriestad in de voormalige Sovjet-Unie. Vera’s vader (Yuri Nazarov) raakt aan de drank, haar moeder (Lyudmila Zajtseva), haar moeder hamert op de positie die de vrouw binnen het gezin inneemt, zij moet voor haar man en gezin zorgen. Haar broer woont in Moskou en durft uit schaamte zijn vriendin en kind niet aan zijn familie voor te stellen. Vera probeert aan deze troosteloze omgeving te ontsnappen door een toevlucht te zoeken in alcohol, seks en hevige discussies. Wanneer zij aankondigt te willen trouwen met de flamboyante Sergej (Andrei Sokolov) lopen de frustraties tussen de verschillende personen in het gezin hoog op. Door dit compleet ontspoorde gezin te volgen wordt het uitzichtloze bestaan op een prangende manier in beeld gebracht. De kans dat Vera, die op zoek is naar geborgenheid, vertrouwen en liefde, kan ontsnappen aan haar hopeloze bestaan is eigenlijk nooit aanwezig, Constant overheerst het gevoel dat wat ze ook probeert, ze haar levensomstandigheden nooit zal kunnen verbeteren. De Sovjetsamenleving wordt op deze manier getoond als een uitkomst van de mislukte poging een bloeiende socialistische staat te creëren.

Regisseur Vasili Pichul laat vooral het onbegrip tussen de verschillende generaties zien. De invoering van perestrojka en glasnost zorgt voor het ontstaan van een compleet andere manier van denken. Niet meer het altijd positieve Socialistische Realisme, de door de Communistische Partij gedicteerde werkelijkheid, maar meer vrijheid om te dromen van een andere en betere toekomst. De verandering in denkwijze wordt tot uitdrukking gebracht in de slechte verstandhouding tussen de jongere en oudere mensen. Ook het feit dat Vasili Pichul aandacht durft te besteden aan het drankprobleem, dat indertijd gigantisch was en overigens nog steeds een zeer groot probleem in Rusland, kan alleen maar bejubeld worden. De toevlucht tot alcohol wordt gezien als een poging te ontsnappen uit de dagelijkse sleur, het ontsnappen aan eenzaamheid. Vooral het eerste deel van de film kent een typisch jaren tachtig gevoel, dit komt tot uitdrukking in zowel de kleding, haardracht en muziek. Op bepaalde momenten lijk je zelfs regelrecht een videoclip van Pat Benatar binnengestapt te zijn.

Wel blijven de personages in het dat deel erg afstandelijk. Dit ligt niet zozeer aan de acteerprestaties – vooral Natalya Negoda zet een prachtig karakter neer, maar aan de binding met de tijdsgeest. Zo zullen Russische jongeren die in de jaren 80 zijn opgegroeid beter in staat zijn zich te identificeren met de filmpersonages dan jongeren die in dezelfde periode in West-Europa zijn opgegroeid. Hoewel de film soms emotionele impact mist, binding met de personages moeilijk is en de film op momenten ook enigszins gedateerd aandoet is het bovenal een indrukwekkende weergave van mensen die tevergeefs proberen te ontsnappen aan hun uitzichtloze bestaan in een tijd van glasnost en perestrojka.

Meinte van Egmond