Kollektivet (2016)
Regie: Thomas Vinterberg | 111 minuten | drama | Acteurs: Trine Dyrholm, Ulrich Thomsen, Fares Fares, Julie Agnete Vang, Lars Ranthe, Ole Dupont, Helene Reingaard Neumann, Lise Koefoed, Mads Reuther, Martha Sofie Wallstrøm Hansen, Adam Fischer, Magnus Millang, Jytte Kvinesdal, Jacob Højlev Jørgensen, Anne Gry Henningsen, Rasmus Lind Rubin, Oliver Methling Søndergaard, Morten Rose, Ulver Skuli Abildgaard
Kopenhagen 1975. Nieuwslezeres Anna (Trine Dyrholm) haalt haar echtgenoot Erik (Ulrich Thomsen), een ietwat saaie universitair docent, over het ouderlijk huis in een commune om te toveren. Met hun veertienjarige dochter Freja (Martha Sofie Wallstrom Hansen) zoeken zij de juiste huisgenoten – een mix van vrienden en vreemden. Tegelijkertijd begint Erik een verhouding met studente Emma (Helene Reingaard Neumann), die later ook bij het gezelschap intrekt. Anna raakt ondertussen steeds meer in een crisis.
In de nieuwste Vinterberg, die in februari op de Berlinale in première ging, wordt de mythe van de commune als sociaal paradijs weer eens doorgeprikt. Eerder gebruikt als thema door Vinterbergs generatiegenoten Lars von Trier (‘The Idiots’) en Lukas Moodysson (‘Together’) – respectievelijk op cynisch-absurdistisch en op goedmoedig-humoristische wijze, kiest Vinterberg voor een toneelmatig-dramatische beschrijving van de disfunctionele commune. De focus ligt daarbij niet op analyse van de nieuwe gemeenschap als geheel, maar op het verworden van de genoemde gezinsrelaties in het licht van ‘collectiviteit’. ‘Kollektivet’ (‘The Commune’) is een film over midlifeproblemen met de commune als decor.
Op zich een interessant gegeven. Het traditionele gezin, en de intieme verhoudingen die daarbij horen, worden door Vinterberg en zijn hoofdrolspelers onderzocht en onttakelen in de loop van de film, maar blijken niet eenvoudig te verwerpen. De commune als geheel kan daar niet veel aan doen, toont Vinterberg. De gekozen gemeenschap van Anna en Erik is een ontaarde praatgroep op basis van schijnvriendschappen: er wordt geroddeld, slaand geruzied en gehuild met de wolven – onder het genot van goede wijn natuurlijk, want deze samenlevingsvorm is een bestaanskeuze uit luxe-overwegingen. Erger dan een huwelijk eigenlijk, mag je impliciet concluderen op basis van de drie Scandinavische verfilmers van de collectieve subcultuur.
Thomas Vinterberg, die tussen zijn zevende en negentiende in een commune verbleef, hoort er nu ook bij. Voor ons burgerlijk opgegroeide recensenten rest slechts de verbazing over het feit dat je minnares zich voorstelt aan je vrouw waar de medebewoners bij zijn. En dan stemmen over het feit of ze erbij mag komen wonen. Diep vernederend is het, en Vinterberg toont het weer eens aan. Zij het weinig opwindend en zelfs enigszins zalvend, maar toch. En dat er uiteindelijk een vorm van feelgood uitkomt – jawel, een ontluikende vriendschap tussen vrouw en minnares, is zoals het leven zelf een goedwillende keuze voor de middenweg. ‘We hebben het tenminste geprobeerd, en het heeft ook nog iets opgeleverd’.
Typisch voor Vinterberg is dan weer, dat hij de spaarzame ellende (Anna’s overspannenheid, gedeeld levensleed) er lekker inwrijft naar de climax toe, en dat maakt hem als publieksfilmer – ook in deze middelmatig uitgewerkte film met een slappe ondersteunende cast en dito soundtrack, misschien wel dé representant van de in de jaren negentig gevestigde Deense School. Daarbij wordt hij in ‘Kollektivet’ mede gered door zijn steracteurs Dyrholm en Thomsen, de laatste u welbekend als feestverstoorder Christian uit ‘Festen’.
Jan-Kees Verschuure
Waardering: 3
Bioscooprelease: 21 april 2016
VOD-release: 18 augustus 2016
DVD- en blu-ray-release: 18 augustus 2016