La tierra y la sombra (2015)

Regie: César Augusto Acevedo | 94 minuten | drama | Acteurs: José Felipe Cárdenas, Haimer Leal, Edison Raigosa, Hilda Ruiz, Marleyda Soto

In de eerste shots van ‘La tierra y la sombra’ (‘land en schaduw’) zien we een oudere man langs een stoffige landweg lopen; een bruin leren koffertje is alle bagage die hij bij zich draagt. Wanneer een vrachtwagen hem passeert, wordt hij bedolven onder een dikke laag stof, dat in werkelijkheid as blijkt te zijn, van verbrande suikerriet. De man is Alfonso, een voormalig suikerrietsnijder die terugkeert naar zijn echtelijk huis, waar hij zeventien jaar geleden zijn vrouw Alicia en zoon Gerardo achterliet. Gerardo is inmiddels ernstig ziek en zijn vriendin heeft hem aangespoord Alfonso te vragen terug te komen om het noodlijdende gezin te helpen. Wanneer hij op zijn oude dag het huishouden opnieuw betreedt, zorgt dat voor grote veranderingen voor de andere leden van het gezin. Terwijl zijn ex-vrouw Alicia en hun schoondochter verplicht zijn het keiharde werk op de nabijgelegen suikerrietplantage op zich te nemen om nog enige inkomsten te genereren, begint Alfonso in en om het huis te helpen en neemt de zorg voor zijn kleinzoon grotendeels op zich. Dit eenvoudige familieverhaal, verteld door de jonge Colombiaanse regisseur César Acevedo (geboren in 1987), is in werkelijkheid een sociaal en maatschappijkritisch drama, wonderschoon in beeld gebracht bovendien.

De herhaling van handelingen zorgen in beeld voor dezelfde rust die Alfonso naar het huis heeft meegenomen, en staan in groot contrast met de heftige perikelen die zich op de suikerrietplantage afspelen. Daar is het eerder een vermoeiende, harde en eindeloze herhaling van handelingen. Maar Alfonso veegt, sopt en doet de afwas, en overal straalt een grote rust vanaf. Dat merken ook de vriendin van Gerardo en de kleinzoon van Alfonso. Deze beelden zijn niet het enige bewijs dat met extreem veel oog voor detail is gefilmd. Elk individueel shot, in prachtig stemmige kleuren, zou een 19e-eeuws schilderij kunnen zijn van het harde leven op het platteland. Ook de geluiden spelen in de film een belangrijke rol, zowel voor de personages als voor de kijker. Omdat geluid zo schaars is in en rond het huis, klinken alle tonen die er zijn indringend. Een vogel die fluit, de raspende ademhaling van Gerardo, het knisperen van de brandende velden.

Tot halverwege de film kun je je afvragen wat er narratief allemaal vooraf is gegaan aan de situatie zoals die is, maar gedurende de tweede helft weet je als kijker dat het voor het verhaal feitelijk niet uitmaakt. Bovendien kun je een heleboel zelf invullen. Alfonso vertrok zeventien jaar eerder en Gerardo bleef trouw aan zijn moeder, zelfs toen die trouw ten koste van zijn eigen gezondheid ging. Minimale kennis van de sociale context waartegen het verhaal verteld wordt, is echter wel van toegevoegde waarde. Het onrechtvaardige leven van de plantagewerkers wordt in enkele scènes verbeeld, maar hoe complex en vernietigend de situatie werkelijk is in de Colombiaanse regio Cauca (het zuidelijke achterland van Cali) sinds de massale komst van de suikerrietplantages, blijft onderbelicht, en is voor de Europese kijker waarschijnlijk onbekend. Dit aspect had uitgebreider aan bod kunnen komen, maar het is de keuze van de regisseur om het slechts op de achtergrond te laten spelen. De destructieve gevolgen van de vestiging van grote bedrijven in deze regio zitten stuk voor stuk in deze kleine familiegeschiedenis verborgen. De koppige beslissing van Alicia om het huis niet te verlaten, is dus geen egoïstische keuze, zoals voorzichtig wordt gesuggereerd, maar een daad van verzet en solidariteit met haar buurtgenoten.

Het script van ‘La tierra y la sombra’ , waarin regisseur Acevedo zijn eigen achtergrond en de sociale context van zijn geboortestreek verweven heeft met een persoonlijke familiegeschiedenis, was pas zijn afstudeerscriptie. Dit zal een naam worden om te onthouden.

Ruby Sanders

Waardering: 4

Bioscooprelease: 29 september 2016