Le bonheur (1965)

Regie: Agnès Varda | 79 minuten | drama | Acteurs: Jean-Claude Drouot, Claire Drouot, Olivier Drouot, Sandrine Drouot, Marie-France Boyer, Marcelle Faure-Bertin, Manon Lanclos, Sylvia Saurel, Marc Eyraud, Christian Riehl, Paul Vecchiali

Wat is geluk? (Geluk in de zin van welzijn, wel te verstaan.) Een filosofische vraag die de mensheid al millennia bezighoudt. Agnès Varda geeft er haar eigen invulling aan door ook nog eens de vraag te poneren hoe veel geluk een mens eigenlijk aankan. En of de situatie waarin één man meerdere vrouwen geluk verschaft voor de vrouwen in kwestie wel zo gelukkig is. Dit klinkt misschien wat simpel, plat zelfs wellicht. Maar Varda geeft met ‘Le bonheur’ een tamelijk revolutionaire kijk op de situatie. Dat gold al in 1965 en tegenwoordig geldt het nog steeds.

De jonge houtbewerker François lijkt het allemaal voor elkaar te hebben. Een baan waar hij zich thuis in voelt, met gezellige collega’s. Een vrouw Thérèse die van hem houdt en twee dotten van kinderen. Toch knaagt er blijkbaar iets, want als de postbeambte Émilie avances maakt, gaat François daar heel gemakkelijk op in. Zoals hij later uitlegt: “Ik voel zo veel geluk dat ik het makkelijk met twee vrouwen kan delen.” Een smerige profiteur? Een huichelachtige vreemdgaander? Nee hoor, voor François voelt het puur en doet het niets af aan zijn relatie met Thérèse. Die wordt er juist sterker op. Zo vanzelfsprekend is het voor hem, dat hij zijn vrouw ook gewoon over Émilie vertelt. Maar voor Thérèse voelt het allemaal toch wat anders…

De fijne vakantieplaatjes uit het begin van de film, waarin het gezin lekker loom hele zomerdagen doorbrengt op het platteland, maken langzaam plaats voor een onrustiger beeld. Hoewel het pas tegen het einde van de film is dat François voelt dat het juiste moment is gekomen om zijn vrouw over zijn relatie met Émilie te vertellen, is de spanning uiteraard al langer voelbaar. De idylle staat al een tijdje op springen. Als het dan juist tijdens zo’n zelfde uitje naar het platteland is, dat François zijn echtgenote verwittigt, zou je hem voor zijn kop willen slaan voor zijn insensitiviteit. Maar het verwarrende aan de film is dat François oprecht is in zijn gevoel en gelooft dat hij Thérèse juist een plezier doet.

‘Le bonheur’ is in meerdere opzichten een bijzondere film. In de eerste plaats omdat Varda voor de hoofdpersonages een bestaand gezin heeft gecast. Hierdoor komen de idyllische familieplaatjes des te overtuigender over. In de tweede plaats vanwege het kleurgebruik. Hoewel het origineel in zwart/wit is vertoond, is de huidige versie van de film volledig gerestaureerd naar het kleurenpalet dat Varda decennia geleden al in haar hoofd had. Regelmatig wordt er een grondkleur gekozen als filter, die vervolgens overgaat in een detail van het decor. Heel mooi.

Maar de film is vooral bijzonder omdat hij 45 jaar na dato nog altijd subversief is. Overal zijn we inmiddels wel aan gewend geraakt. Van afgehakte hoofden en keiharde porno in een kinderfilm wordt nauwelijks meer opgekeken (om het maar even in het extreme te trekken), maar Varda’s verbeelding van mogelijk geluk zal mensen niet onberoerd laten. Het ideaalbeeld van een monogame relatie is zo in de Westerse cultuur verankerd dat veel mensen nog altijd moeite zullen hebben met de ogenschijnlijke vanzelfsprekendheid waarmee dit beeld met de voeten getreden wordt.

Wouter de Boer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 25 juni 1965
Bioscooprelease: 2 september 2021 (digitaal gerestaureerd)