Le dernier métro – The Last Metro (1980)
Regie: François Truffaut | 131 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Catherine Deneuve, Gérard Depardieu, Jean Poiret, Andréa Ferréol, Paulette Dubost, Jean-Louis Richard, Maurice Risch, Sabine Haudepin, Heinz Bennent, Christian Baltauss, Pierre Belot, René Dupré, Aude Loring, Alain Tasma, Rose Thiéry, Jacob Weizbluth, Jean-Pierre Klein, Renata Flores, Marcel Berbert, Hénia Ziv, László Szabó, Martine Simonet, Jean-José Richer, Jessica Zucman, Richard Bohringer, Franck Pasquier, Alexandre Aumont, Marie-Dominique Henry, Philippe Vesque
‘Ik ben met weinig tevreden in deze wereld, maar mijn glas heb ik graag goed vol’. Gérard Depardieu is een onvervalste levensgenieter, die het liefst in zijn eigen wijngaarden vertoeft. Daarnaast is hij al decennia lang een van de meest ijverige acteurs ter wereld. Van hard werken is de breed geschouderde Deperdieu nooit vies geweest. Hij komt per slot van rekening uit een arbeidersgezin dat het niet breed had. Hoewel hij de laatste jaren nog maar weinig noemenswaardige films aan zijn palmares toevoegt, blijft Depardieu immens populair. In 2005 gaf hij aan te stoppen met zijn acteerwerk, maar daar kwam hij al snel van terug. De man met de karakteristieke neus houdt simpelweg te veel van acteren. Zijn doorbraak kwam met Bertrand Bliers ‘Les valseuses’ (1974), waarmee een nieuw soort Franse held geboren was. Minstens zo belangrijk als die film is ‘Le dernier métro’ (1980) geweest voor de carrière van Depardieu. In dit romantische drama van François Truffaut schittert hij naast de beeldschone Catherine Deneuve.
‘Le dernier métro’ speelt zich af in de Parijse theaterwereld tijdens de Tweede Wereldoorlog. De befaamde joodse toneelschrijver en -regisseur Lucas Steiner (Heinz Bennent) wordt gedwongen onder te duiken en vraagt zijn vrouw Marion (Catherine Deneuve) om zijn theater draaiende te houden. Samen met regisseur Jean-Loup Cottins (Jean Poiret) start ze de repetities van een nieuw toneelstuk. Lucas, die zich in de kelder van het theater schuilhoudt, luistert via luchtroosters mee en geeft ’s avonds tips door aan zijn vrouw. De hoofdrol in het stuk is voor de veelbelovende jonge acteur Bernard Granger (Gérard Depardieu), die in het geheim werkt voor het verzet. Terwijl op straat de nazi’s de scepter zwaaien, wordt ook achter de coulissen de spanning opgevoerd. Niemand is te vertrouwen. Vooral de vervelende antisemitische toneelcriticus Daxiat (Jean-Louis Richard), die zo zijn eigen ideeën heeft over hoe het met het theater verder moet, werkt Marion aardig op de zenuwen. Ondertussen bloeien haar gevoelens voor de jonge Bernard hevig op.
Net als ‘La nuit Américaine’ (1973) maakt ‘Le dernier métro’ deel uit van een trilogie die Truffaut plande over de entertainmentwereld. Het eerste deel speelt zich af in de filmwereld, het tweede in het theater. De trilogie werd echter nooit gecompleteerd. Hoewel het script van het derde deel, ‘L’agence magique’, over de muziekwereld, al een tijd klaar lag, kwam Truffaut er nooit aan toe de film te maken. Eind jaren zeventig had hij geld nodig en koos hij voor het commercieel aantrekkelijkere ‘L’amour en fuite’ (1979) en voor hij goed en wel klaar was om zijn trilogie te vervolledigen kwam hij in 1984 op slechts 52-jarige leeftijd te overlijden. Je zou dus kunnen zeggen dat ‘Le dernier métro’, zijn laatste grote film, zijn zwanenzang is. Het was tevens een van zijn meest succesvolle: de film sleepte maar liefst tien Césars in de wacht. Hoewel ‘Le dernier métro’ zich tegen de achtergrond van de nazi-bezetting afspeelt, concentreert de film zich voornamelijk op de (romantische) beslommeringen binnen het theater. Truffaut had zijn film een extra dimensie kunnen geven door de dreiging van de Duitse bezetters meer uit te buiten, maar hij koos er bewust voor zich te richten op de relaties tussen Marion, Lucas en Bernard (wederom een driehoeksverhouding – een vertrouwd element in Truffauts films).
Truffaut baseerde zijn verhaal op zijn eigen memoires, en die van coscenarist Suzanne Schiffman, ten tijde van de Tweede Wereldoorlog. Met de historische feiten neemt hij het niet zo nauw, maar op de uiterst gedetailleerde aankleding valt niets af te dingen. Kleine scènes, zoals het gunstig stemmen van de fascistische theatercriticus Daxiat en het aanschaffen van vlees op de zwarte markt, en de met kostuums, voorwerpen en muziek zorgvuldig gereconstrueerde tijdsgeest spreken boekdelen. Het schilderachtige toneelmilieu wordt zo tot leven gewekt. ‘Le dernier métro’ heeft echter wel te kampen met een gebrek aan spanning. Voor het effectief in beeld brengen van de dreiging van de nazi’s is meer nodig dan een tweetal antisemitische toespraken op de radio en wat groene uniformen op straat. De ruim twee uur durende film was zeker gebaat bij wat meer spanning. Daar stelt Truffaut wél een fantastische cast tegenover. Niet alleen Deneuve en Depardieu (wiens romantische verwikkelingen buiten de set natuurlijk nog wat extra olie op het vuur gooiden) maar ook Bennent, Poiret en de andere bijrolacteurs zetten hun beste beentje voor.
‘Le dernier métro’ biedt een rijke, weelderige kijkervaring. Natuurlijk heeft een film als deze zijn manco’s. Het ziet er allemaal fantastisch uit, maar het verhaal blijft jammer genoeg te veel aan de oppervlakte. De keuze van Truffaut om de romantische verwikkelingen naar voren te schuiven en weinig aandacht te besteden aan de dreiging van de nazi’s, is ongetwijfeld een bewuste geweest, maar hij haalt daarmee wel de angel uit zijn film. Het acteerwerk van Deneuve, Depardieu en de anderen maakt veel goed, maar toch blijf je na afloop met het gevoel zitten dat er wellicht meer in had gezeten.
Patricia Smagge
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 22 januari 1981