Le mystère des roches de Kador (1912)

Regie: Léonce Perret | 45 minuten | drama | Acteurs: Suzanne Grandais, Émile Keppens, Léonce Perret, Max Dhartigny, Jean Aymé, Louis Leubas

Léonce Perret was in de eerste decennia van de vorig eeuw een gevierd filmmaker, producent en acteur. Toch is hij tegenwoordig vrijwel vergeten. Filmhistorici hebben hem echter de afgelopen jaren beetje bij beetje herontdekt. Er zal een wereld voor ze zijn opengegaan. Niet alleen heeft de Fransman meer dan 400 films voortgebracht, ook was hij verantwoordelijk voor nieuwe, grensverleggende stijltechnieken. Zijn originele gebruik van camera’s, ruimte en mise-en-scène waren baanbrekend.

In zijn ‘Le mystère des roches de Kador’ (1912) komen deze vernieuwende stijlcomponenten zichtbaar terug. Dat doet het op een zelfbewuste manier door het medium van film als actief verhalend element in te zetten, een mooi droste effect. Film maakt niet alleen deel uit van de werkelijkheid, het zorgt ook voor mentale loutering. Het is een inzichtelijke en notabele conclusie die Perret hier maakt. Film als emotionele geleider. Ver voordat cinema algemeen beschouwd werd als actieve kunstvorm, bewees de filmmaker al dat het medium meer is dan ontroerend escapisme.

Het verhaal lijkt op het eerste gezicht niet veel om het lijf te hebben, maar met deze reflectie in gedachten toont ‘Le mystère des roches de Kador’ zijn waarde. Het vangt aan wanneer de financiële erfenis van een net overleden, rijke markies verdeeld moet worden. Tot zijn ontsteltenis krijgt graaf Fernand de Kéranic (Perret zelf) niks, maar gaat het gehele bedrag naar nicht Suzanne Lormel (Suzanne Grandais). Totdat ze volwassen is, heeft ze er echter nog geen recht op. Bovendien vervalt de erfenis als ze zelf komt te overlijden of als ze krankzinnig wordt. De graaf denkt de jonge vrouw er met zijn charmes wel in te kunnen palmen, maar weet niet dat Suzanne heimelijk verliefd is op een ander, kapitein Jean d’Erquy (Max Dhartigny).

Als Ferdinand verneemt dat hij via de liefde geen kans maakt, zet hij sluwere middelen in. Hij lokt de twee stiekeme geliefden naar de zanderige rotsen bij Kador en probeert ze aldaar om het leven te brengen. Zijn plan slaagt maar deels. Hij wordt getroffen door een kogel, maar overleeft. Zij denkt dat ze haar liefde verloren heeft en zakt weg in gekte. Alleen een nieuwe experimentele psychologische behandeling in de vorm van film kan Suzanne nog helpen. En de erfenis voor altijd veilig stellen.

Filmmaker Perret weet heel goed hoe hij de poppetjes neer moet zetten. Zijn kaders en decors zijn functioneel. Daardoor heeft hij maar kleine camerabewegingen nodig om de actie te verbeelden. De looppatronen van de acteurs zijn daarbij voor die tijd vrij ongewoon. Naast de theatrale opkomst en afgang aan de zijkant, bewegen acteurs in ‘Le mystère des roches de Kador’ ook in diagonale banen. Daardoor nemen personages onderling geen verticale positie in, maar benutten ze het gehele decor. Ver voordat Orson Welles in ‘Citizen Kane’ faam maakte met het gebruik van meerdere lagen, gaf Perret al extra diepte aan het beeld. De kaders en de bijbehorende invulling zijn als gevolg esthetisch zeer fraai.

Daarbij hanteert Perret een subtiele humor. Hier geen slapsticktaferelen. Met het kleine gebaar zorgt hij voor de glimlach. Ook opmerkelijk voor die tijd is het lichte kleurgebruik. Uiteindelijk hebben al deze factoren als resultaat dat de sfeer van de film goed voelbaar wordt. Hoewel het verhaal in ‘Le mystère des roches de Kador’ vrij rommelig is, is de film evenwel een coherent emotioneel geheel. In een tijd dat cinema vaak visuele, maar lege spektakels waren, is dat een enorme verdienste.

Léonce Perret werd in zijn tijd regelmatig vergeleken met de befaamde Amerikaanse regisseur D. W. Griffith (bekend van ‘The Birth of a Nation’ uit 1915). Het is een vergelijking die goed opgaat. De intelligente manier waarop Perret het beeld gebruikt om zijn verhaal te vertellen, heeft sterk bijgedragen aan onze huidige opvattingen over film.

Wouter Los

‘Le mystère des roches de Kador’ is vertoond in Eye Amsterdam, in het kader van de tentoonstelling Jean Desmets droomfabriek.