Luger (1982)

Regie: Theo van Gogh | 85 minuten | drama | Acteurs: Jan Cocheret, Theo van Gogh, Laurien Hildering, Thom Hoffman, Willem Klein

Een paar weken na de moord op Theo van Gogh in november 2004, werd in zijn kelder de originele versie van zijn debuutfilm ‘Luger’ (1982) teruggevonden. Die film leek lange tijd van de aardbodem verdwenen te zijn. De laatste print die Van Gogh – naar eigen zeggen – zelf bewaarde, was door zijn woedende ex in de gracht gegooid en zelfs het Nederlands Filmmuseum, waar vrijwel alle films van eigen bodem liggen opgeslagen, had geen kopie van de controversiële debuutfilm van het ‘enfant terrible’ van de vaderlandse cinema. Geen wonder dat een woordvoerder van het Nederlands Film Festival sprak van een ‘unieke vondst’. ‘Luger’ is namelijk nou net de film die Van Gogh de bijnaam ‘enfant terrible’ gaf. Ook al was hij al een paar keer afgewezen door de Filmacademie, toch wilde de Haagse herrieschopper zijn film maken. Hoe hij aan het geld – zo’n 70.000 gulden – kwam, is niet helemaal duidelijk, maar Van Gogh kreeg in elk geval de medewerking van bevriende cast- en crewleden, onder wie acteur Thom Hoffman voor wie ‘Luger’ eveneens zijn debuut was.

Hoffman speelt – toen nog onder zijn echte naam Thom Ancion – de Haagse psychopaat Chris Luger, een man met fascistische neigingen. Om in korte tijd rijk te worden, gijzelt hij Lelia (Laurien Hildering), de zwakbegaafde dochter van een miljonair. De vader van het meisje piekert er echter niet over om het door Luger gevraagde losgeld te betalen. ‘Luger’ is controversieel omdat de hoofdpersoon een hartgrondige hekel heeft aan alles en iedereen die anders is dan hij. Zoals we dat wel vaker zien in films van Van Gogh, krijgen onder anderen joden en negers krijgen ervan langs. Maar de critici vielen met name over de zinloze wreedheid die de film tentoon spreidt jegens vrouwen en dieren. De meest controversiële scènes waren respectievelijk die waarin Luger zomaar twee poesjes in een draaiende wasmachine smijt, en die waarin hij de loop van zijn gelijknamige pistool in het geslachtsdeel van een vrouw steekt.

Provocerend is in stemmig zwart-wit gefilmde ‘Luger’ absoluut; Van Gogh geeft direct zijn visitekaartje af als filmmaker die de controversie niet schuwt – sterker nog, die de controverse juist opzoekt. ‘Luger’ is naast provocerend ook tegendraads en voor veel filmkijkers waarschijnlijk te experimenteel. Door zijn artistieke karakter kun je je vaak niet aan de indruk onttrekken dat we hier te maken hebben met een gevalletje ‘style over substance’. In verhalend opzicht heeft ‘Luger’ namelijk bitter weinig te bieden; de film springt met enige regelmaat van de hak op de tak en het verhaaltje is fragmentarisch, flinterdun en nogal saai. Van de provocaties moet je misschien houden, maar de meeste mensen zullen Van Gogh echt te ver vinden gaan (kattenliefhebbers moeten deze film sowieso mijden!). Daar staan mooie, sfeervol gefilmde scènes, een eigenzinnige montage en een overtuigende Hoffman tegenover. Dat weegt echter niet op tegen het feit dat ‘Luger’ gewoon niet prettig is om naar te kijken. Vanwege bovenstaande factoren, maar ook omdat je nergens gegrepen wordt door de gebeurtenissen (op de afschuw die de eerder genoemde provocerende scènes opwekken na dan).

‘Luger’ is als debuutfilm van Theo van Gogh interessant te noemen, maar heeft op wat extremiteiten na niet veel te bieden. Of het moet zijn dat Nederland kennismaakte met het acteertalent van Thom Hoffman, waar we later nog veel plezier aan zouden beleven.

Patricia Smagge

Waardering: 2

Bioscooprelease: 8 april 1982