Mapantsula (1988)

Regie: Oliver Schmitz | 104 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Thomas Mogotlane, Marcel van Heerden, Thembi Mtshali, Dolly Rathebe, Peter Sephuma, Darlington Michaels, Eugene Majola, Gabriel Dichwabe, Brad Morris, Polite Dlamini, Duma Nyembe, Jerry Mokgoko, Similo Makhambi, Boitumelo Dijoe, Arthur Molepo

In ‘Mapantsula’ maken we kennis met Panic (Thomas Mogotlane), een brutale kruimeldief, die denkt dat hij het helemaal is. Hij woont in Soweto waar zijn buren zich sterk maken in de strijd tegen de zoveelste huurverhoging. Onder valse voorwendselen probeert de regering de huurverhogingen door te voeren. Panic krijgt dit allemaal niet mee omdat hij druk bezig is blanke Zuid-Afrikanen te beroven en hierover op te scheppen. Wanneer hij krap bij kas zit klopt hij bij zijn vriendin Pat (Themba Mtshali) aan, die als huishoudster werkzaam is bij een blanke Engels sprekende familie. Zij laat zijn gebedel oogluikend toe totdat hij bij haar op het werk verschijnt en een scène schopt waardoor zij haar baan verliest. Zij beëindigt dan abrupt de relatie. Panic kan dit moeilijk verwerken. Als hij ziet dat zij met vakbondsleider Duma (Peter Sephuma) een relatie begint, wordt ongewild zijn interesse voor de politiek aangewakkerd. Dan blijkt ook dat hij een uitbuiter van het systeem is, maar tegelijkertijd ook een slachtoffer is, die niet kan ontsnappen uit het systeem.

Het verhaal begint met Panic die gearresteerd is en in een cel met anti-Apartheid demonstranten wordt gezet. Vervolgens gebruikt de filmmaker flashbacks om de kijker te laten zien waarom Panic vastzit, waarbij van de kijker wel verwacht wordt dat hij de aandacht vasthoudt. De flashbacks zijn op dusdanige wijze gemonteerd dat je het heden gemakkelijk met het verleden verwisselt. Dit kan soms wanneer je even niet oplet voor verwarring zorgen. Ook komt ‘Mapantsula’ af en toe nogal traag over omdat bepaalde shots onnodig lang aanhouden.

Thomas Mogotlane is ook medeverantwoordelijk voor het script. Hij weet met zijn vertolking van Panic de sympathie van de kijker te winnen. Ondanks dat je je niet met hem zult vereenzelvigen, weet hij zijn personage zo in te vullen dat je geboeid blijft. Ook de ontwikkeling die zijn karakter doormaakt, wordt uitstekend gespeeld. Het zijn vooral de bijrolacteurs die teleurstellen in hun performance. Ook Themba Mtshali (Pat) laat het vaak afweten en dat is jammer omdat zij toch een belangrijke rol speelt.

Vanwege de politieke inhoud heeft ‘Mapantsula’ veel stof doen opwaaien in Zuid-Afrika. Omdat de film als gangsterfilm gepresenteerd is, is het de makers gelukt de nodige investeerders te vinden, hetgeen niet gelukt zou zijn als het politieke karakter van meet af aan bekend zou zijn. Ook de Zuid-Afrikaanse regering is op deze wijze om de tuin geleid. De film is opgenomen in Soweto en buiten Zuid-Afrika uiteindelijk afgemaakt om de censuur te ontlopen. Toch zal het gros van de kijkers na het zien van deze film niet geschokt zijn van de beelden. Het blijft allemaal binnen de fatsoensgrenzen en de boodschap – hoe moraliserend dan ook – wordt niet overdreven gebracht. Het zijn de traagheid, de warrige montage en de matige acteerprestaties die ervoor zorgen dat ‘Mapantsula’ niet boven de middelmaat uitsteekt.

Lodi Meijer

Waardering: 3

Bioscooprelease: 27 april 1990