Mata Hari (1931)

Regie: George Fitzmaurice | 89 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Greta Garbo, Ramon Novarro, Lionel Barrymore, Lewis Stone, C. Henry Gordon, Karen Morley, Alec B. Francis, Blanche Friderici, Edmund Breese, Helen Jerome Eddy, Frank Reichner

‘Mata Hari’ is niet zozeer het verhaal over de wereldberoemde spionne in Parijs, maar een intens liefdesverhaal. Een vrouw van de wereld die het moet aanleggen met een jonge officier om geheimen te ontrafelen. Mata Hari is een sensuele vrouw die met haar mysterieuze blikken mannen met het grootste gemak om haar vingers windt. Een handige eigenschap in het spionnenvak. Net als James Bond duikt Mata Hari in bed met het andere geslacht van alle rangen en standen om informatie los te peuteren.

Met één groot verschil: in 1931 waren de filmregels nog zeer streng met betrekking tot wat in beeld gebracht mocht worden. Zo draagt naaktdanseres Mata Hari tijdens haar optredens lange gewaden. En als het licht uitgaat, wil dat zeggen dat ze de hele nacht met Alexis Rosanoff de tedere liefde bedrijft.

Hartbrekend is de onvoorwaardelijke liefde van Alexis. De jonge officier wordt gespeeld door Ramon Novarro. Hij zet de jonge Rus met overtuiging neer. Als hij aan eind van de film – inmiddels blind – Mata bezoekt, verkeert hij in de veronderstelling dat ze in een sanatorium op een operatie wacht, terwijl het haar cel is en wacht totdat ze voor een vuurpeloton haar doodvonnis zal ondergaan. Is dat de straf die hij krijgt voor zijn keuze voor Mata? Eerder vroeg Mata hem of hij alles voor haar wilde doen als bewijs van zijn liefde. Alles, was zijn antwoord. Maar hij had niet gerekend dat hij de kaars voor de afbeelding van Madonna moest uitblazen. Mata verklaart haar vraag niet en uiteindelijk gaat hij overstag. Hij betaalt zijn voorkeur van Mata boven die van God duur; zijn vliegtuig stort neer.

‘Mata Hari’ wordt gedragen door de beroemde Zweedse actrice Greta Garbo. Ze danst en deint, lonkt en lacht. Ontfutselt en is mankrachtig. Garbo maakt van Mata een sterke vrouw voor wie elke emancipatiebeweging overbodig is. En dat maakt Mata een geloofwaardige vrouw. Leuk detail: de echte Mata was in 1917 – het jaar van haar executie – al 41 jaar. Ze was jaren getrouwd voordat ze zich in Parijs vestigde als naaktdanseres. Garbo was tijdens de productie een stuk jonger: 26 jaar.

Deze verfilming van het verhaal van de van oorsprong Nederlandse Mata Hari werd nog geen vijftien jaar na de daadwerkelijke executie gemaakt. Wellicht dat destijds geen vraagtekens gezet werd bij de daadwerkelijke schuld van Mata Hari. Inmiddels is het de vraag of ze wel echt een spionne was. Men zocht een zondebok en niemand is geschikter dan een vrouw die met meerdere mannen de lakens deelde. Ze werd wellicht alleen al door haar contacten als gevaar gezien. We zullen moeten wachten tot 2017, dan worden de dossiers openbaar gemaakt. En wat de uitkomsten ook mogen zijn, schuldig of niet, deze ‘Mata Hari’ blijft een prachtige film.

Eline Lubberts