Met donker thuis (2011)

Regie: Joeri Holsheimer | 50 minuten | drama, korte film | Acteurs: Robert de Hoog, Gaite Jansen, Anneke Blok, Gijs Scholten van Aschat

Het zijn Johnny’s (Robert de Hoog) pauzes, diens zoeken naar feiten, naar een trefzekere opsomming van details die je direct ‘Met donker thuis’ intrekken. Hij beschrijft de dood van Diederik (‘Died’), een van de soldaten uit zijn gevechtseenheid, terwijl op beeld diens lijkkist een transportvliegtuig uit wordt gedragen. Even later zingt Johnny’s moeder hem in een café een liefdevol welkom thuis toe, zij het met een bak grind in haar stem. De volgende dag belt Johnny aan bij Diederiks vader (Gijs Scholten van Aschat), die zelf kolonel bij Defensie is. Johnny komt om een dvd af te geven, een verjaarscadeau van Diederik voor diens zus Fleur (Gaite Jansen). Moeder Carolien (Anneke Blok) duwt het schijfje direct in de dvd-speler. Weerloos kijken ze toe: vader, moeder, en Fleur op een bank, en Johnny op een stoel. “Ja, dat moet nogal wat voorbereiding hebben gevergd”, zegt de kolonel na afloop.

Diederik ligt een verdieping hoger opgebaard, in diens jongenskamer. “Mam, ik denk dat ik hier blijf eten,” zegt Johnny daar, bellend op een meter van de kist. ‘Met donker thuis’ zoekt zich daarna een weg door het riante huis, van eetkamer naar zwembad naar werkkamer. De een op een gesprekken in die ruimtes krijgen alle ruimte en worden bezield door Diederiks afwezigheid. Je voelt dat het verdriet hier niet in een huilbui over is, terwijl toch iedereen hier zijn kans krijgt om de tranen te laten vloeien. Juist die tranen lijken gek genoeg niet altijd op hun plek: soms doen ze wat veel aan als een droog communicatiemiddel en wat weinig als werkelijke uiting van wat er in hen omgaat. Dat daarvoor meer manieren zijn, bewijst gelukkig Fleur, en zij is direct degene die het meest beklijft. Wat Johnny interessant maakt, is dat hij niet (bijvoorbeeld) Diederiks beste vriend was, maar zijn superieur. In reactie op het verdriet dat hij waarneemt, keert hij telkens terug bij een beschrijving van wat er daar gebeurde, hoe dat was, en (jawel) hoe ‘Died’ huilde. Johnny’s staat van zijn hier, heeft meer te maken met de intense ervaring die de dood van Diederik met zich meebracht, dan met de dood van Diederik.

‘Met donker thuis’ (regie: Joeri Holsheimer, scenario Jaap Peter Enderlé) staat overtuigend stil bij een dag van berusting, in het niemandsland tussen eerste schok en definitieve teraardebestelling. Je gelooft de acteurs, en je gelooft wat ze zeggen. Robert de Hoog is een van die acteurs van wie je vermoedt dat hij even overtuigend een David als een Goliath zou kunnen neerzetten. In ‘Met Donker Thuis’ worden zelfs twee uitersten opgezocht. Gedurende de nacht verandert Johnny namelijk van een beheerste militair, zich bewust van zijn opdracht, in een breekbaar jongetje, gelijk het tweede broertje in de familie. Als moeder een zachte handdoek over zijn natte haren wrijft, is dat misschien zelfs net iets teveel van het goede. Als geheel, maar vooral visueel, is de film to the point zonder zakelijk te worden. De editing is koel als grijs een maatpak, maar draagt daarmee alleen maar bij aan de zeggingskracht.

Martijn Laman