Mijn naam is Courgette – Ma vie de Courgette (2016)

Recensie Mijn naam is Courgette CinemagazineRegie: Claude Barras | 66 minuten | animatie, familie | Nederlandse stemmencast: Matteo Heyrman, Myrthe Hendrix, Remi de Smet, Frank Hoelen, Cystine Carreon | Originele stemmencast: Gaspard Schlatter, Sixtine Murat, Paulin Jaccoud, Michel Vuillermoz, Raul Ribera, Estelle Hennard, Elliot Sanchez, Lou Wick, Brigitte Rosset, Natacha Koutchoumov, Monica Budde, Adrien Barazzone, Véronique Montel, Romane Cretegny, Evelyne Bouvier, Léonard Geneux, Anne-Laure Brasey, Jean-Claude Issenmann, Iannis Jaccoud

Één van de grootste verrassingen van het Filmfestival van Cannes van 2016 is de stop-motion animatiefilm ‘Ma vie de Courgette’ (2016) van de in Zwitserland geboren filmmaker Claude Barras, voor wie dit zijn eerste lange(re) speelfilm is. De film kreeg bij zowel pers als publiek de handen op elkaar en sleepte prijzen in de wacht op de prestigieuze (animatie)filmfestivals van San Sebastian en Annecy. De kracht van dit krap zeventig minuten durende meesterwerkje ligt hem ongetwijfeld in de wisselwerking tussen fantasie en realiteit. Barras wist voor zijn scenario namelijk niemand minder dan Céline Sciamma te strikken, scriptschrijfster van veelgeprezen films als ‘Naissance des pieuvres’ (2007), ‘Tomboy’ (2011) en ‘Girlhood’ (2014). Inderdaad, dat zijn films die niets met animatie te maken hebben en die rauwe, loodzware thema’s aankaarten waar adolescenten en jongvolwassenen tegenaan lopen. ‘Ma vie de Courgette’, in de Nederlandse versie ‘Mijn naam is Courgette’, is dan ook geen makkelijke kost, al houden Barras en Sciamma het relatief licht verteerbaar. Aan de basis van het verhaal ligt de roman ‘Autobiographie d’une courgette’ van Gilles Paris, dat flink wat somberder is en waarin de Franse verzorgingsstaat er fiks van langs krijgt. Zo ver gaat Barras niet, maar de veelal jonge personages in ‘Ma vie de Courgette’ hebben al heel wat meegemaakt in hun nog korte levens.

Eigenlijk heet hij Icare, maar de negenjarige hoofdpersoon in deze film noemt zich liever Courgette. Hij is verlegen en in zichzelf gekeerd. Zijn vader is jaren geleden al met de noorderzon vertrokken en zijn moeder slijt haar dagen met bier drinken en naar soapseries kijken, onderwijl naar de televisie schreeuwend. Op een dag veroorzaakt Courgette een ongeluk, waarbij zijn stomdronken moeder komt te overlijden. De jongen wordt opgevangen door de vriendelijke agent Raymond, die hem naar een opvanghuis brengt waar meer kinderen wonen die om wat voor reden dan ook niet meer thuis kunnen wonen. Zo zijn de ouders van Simon verslaafd aan de drugs, werd de moeder van Beatrice zonder pardon teruggestuurd naar haar geboorteland en zit de in zichzelf gekeerde Alice er uit bescherming tegen haar vader en diens grijpgrage handjes. Het kost Courgette aanvankelijk veel moeite om te wennen aan zijn nieuwe thuis, ook al zijn de volwassenen in het tehuis begripvol en aardig. Pas wanneer er een nieuw meisje arriveert, bloeit Courgette op. Deze Camille is stoer, komt voor zichzelf en anderen op en Courgette valt als een blok voor haar. Dankzij Camille en politieman Raymond, die hem trouw blijft opzoeken en regelmatig brieven stuurt, krijgt Courgette langzaam maar zeker weer een beetje vertrouwen in het leven.

Blauw haar en ogen zo groot als pingpongballen, blauw omcirkeld. Een hoofd dat ongeveer even groot is als de rest van zijn lichaam, en sprietige armen en benen. Courgette – en zijn vriendjes, die op een zelfde manier zijn samengesteld – zou zo uit een animatiefilm van Tim Burton kunnen komen. Zeker wanneer je de zware thema’s die in de film worden aangesneden daarbij optelt. Waar het in Burtons oeuvre toch hoofdzakelijk bij fantasie blijft, ademt ‘Ma vie de Courgette’ juist een merkwaardige vorm van realisme uit. De figuurtjes zien er misschien koddig uit, maar door alles wat ze meegemaakt hebben en nog mee gaan maken komen ze tot leven en ontwikkel je als kijker een diepe empathie voor hen. Courgette heeft nauwelijks bezittingen om mee te nemen naar het opvanghuis, alleen een vlieger die hem aan zijn vader herinnert en een leeg bierblikje (en zijn opmerkelijke bijnaam) die de herinnering aan zijn moeder levend houdt. Iedereen met een beetje gevoel in zijn donder snapt waarom hij dat doet. Het knappe aan ‘Ma vie de Courgette’ is, naast de constante wisselwerking tussen twee contrasten (fantasie versus realisme, zware thema’s versus luchtigheid), de persoonlijke ontwikkelingen die Courgette en zijn vrienden doormaken. Je ziet ze groeien, vertrouwen en hoop terugkrijgen, waardevolle vriendschappen sluiten. Barras liet de stemmen van de personages inspreken door debutanten van dezelfde leeftijd en gaf hen de ruimte te improviseren, wat het geheel authentiek maakt (al is daardoor ook goed te merken welke dialogen rechtstreeks uit het script van Sciamma afkomstig zijn, want die klinken veel volwassener).

Het is indrukwekkend hoe Barras uit poppetjes van klei zoveel emotie weet te halen. In woord en gebaar weten Courgette en zijn vrienden hun gevoelens kenbaar te maken. En dat zijn er nogal wat, gezien de heftige gebeurtenissen die ze van dichtbij hebben meegemaakt. En dan zijn er ook nog eens de kriebels van de puberteit die op de loer ligt. Maar als kijker vóel je het. Petje af dus voor Claude Barras en Céline Sciamma. Met veel oog voor detail en met engelengeduld hebben de makers dit prachtige animatiefilmpje in elkaar gedraaid. Waar normaal gesproken een weeshuis de plek is waar allerlei narigheid gebeurt (in films althans), is het hier juist een baken van rust, eenheid en harmonie, waar beschadigde kinderen elkaar er bovenop helpen. ‘Ma vie de Courgette’ is de Zwitserse inzending voor de Oscar voor beste niet-Engelstalige productie en die keuze is absoluut te rechtvaardigen. Want wie zulke gestileerde kleipoppetjes zo overtuigend een kloppend hart en een ziel weet te geven, verdient op zijn minst een standbeeld.

Patricia Smagge

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 12 oktober 2016
DVD-release: 24 februari 2017