Miles Ahead (2015)

Regie: Don Cheadle | 100 minuten | biografie, drama, muziek, romantiek | Acteurs: Don Cheadle, Ewan McGregor, Emayatzy Corinealdi, Keith Stanfield, Brian Wolfman, Black Bowman, Michael Stuhlbarg, Christina Marie Karis, Brent Vimtrup, Michael Bath, Reginald Willis, Montez Jenkins, Morgan Wolk, Austin Lyon, Nina Smilow, Chris Grays, Amber Hawkins, Mariah Means, Ken Early, Jeremy Dubin

“Er is maar één man die mijn oom kan spelen in een film, en dat is Don Cheadle. En die film gaat er komen”, zo sprak Vince Wilburn Jr. in maart 2006, toen zijn oom, de invloedrijke jazzcomponist en multi-instrumentalist Miles Davis werd opgenomen in de Rock ’n Roll Hall of Fame. Concrete plannen waren er op dat moment echter niet en zelfs Cheadle wist op dat moment nog niets over een film, al was hij er al eerder op gewezen dat hij wel wat weg had van Davis (toen hij auditie deed voor ‘Ali’ (2002) bijvoorbeeld). Maar Cheadle zag het zelf ook wel zitten en het idee liet hem niet los, dus broedde hij op een idee dat hij aan Davis’ familie kon voorleggen. De grillige Davis – die ook wel de ‘Picasso of Jazz’ werd genoemd vanwege zijn eigen, herkenbare stijl, maar ook omdat hij een vernieuwer van het genre was wiens invloed tot ver buiten de jazzwereld reikte – scheep je niet af met een rechtlijnige ‘biopic’, moet Cheadle gedacht hebben. En dus komt hij op de proppen met een atypische variant van de biografische film, waarin slechts een gedeelte van Davis’ leven getoond wordt en waarin de legendarische jazzvirtuoos de rol van übercoole gangster wordt toegedicht. Een onconventionele en (op het oog) geïmproviseerd geheel, waar de ‘King of Cool’, die in 1991 overleed, volgens Cheadle en zijn familie ongetwijfeld in zijn nopjes zou zijn geweest.

Opmerkelijk genoeg koos Cheadle voor ‘Miles Ahead’ (2015) een hiaat in Davis’ muziekloopbaan als uitgangspunt. Eind 1975, toen hij nog volop successen vierde, trok de eigenzinnige Davis (Don Cheadle) zich plotseling terug uit het openbare leven; hij wilde geen trompet meer spelen en had bovendien te kampen met ernstige fysieke problemen, deels ten gevolge van zijn jarenlange overmatige drugsgebruik. Daarnaast moest hij zien om te gaan met demonen uit zijn verleden. Tot en met 1979 leefde Davis afgezonderd van de buitenwereld. Toch is er een brutale reporter van Rolling Stone Magazine, Dave Braden (Ewan McGregor), die Davis’ ondoordringbaar geachte fort weet binnen te komen. Het verhaal waar hij voor komt, laat nog even op zich wachten, want Miles en hij krijgen het aan de stok met de platenbonzen die Davis’ geheime tapes met gloednieuw werk gestolen hebben. Het merkwaardige gedrag van Davis wordt min of meer verklaard door herinneringen die hij heeft aan zijn mislukte huwelijk met de talentvolle en beeldschone danseres Frances Taylor (Emayatzy Corinealdi). Jarenlang was zij Miles zijn muze; ze inspireerde hem tot een aantal van zijn beste en meest herkenbare werken (waaronder ‘Sketches of Spain’ uit 1960 en ‘Someday My Prince Will Come’ (1961)). Hun acht jaar durende huwelijk werd echter ook gekenmerkt door ontrouw en mishandeling; Miles werd steeds meer afhankelijk van drugs, wat zijn geestelijke en fysieke gesteldheid niet ten goede kwam. Frances had geen andere keuze dan op de vlucht slaan voor haar onvoorspelbare echtgenoot. Eind jaren zeventig lijkt Davis, jarenlang getergd door spijt, hard op weg zichzelf te vernietigen. Maar het blijkt, zoals zo vaak in zijn leven, de muziek te zijn die verlossing weet te brengen.

Don Cheadle stopte zijn hele ziel en zaligheid in dit project. Niet alleen in artistiek opzicht is hij verantwoordelijk (hij schreef het scenario en regisseerde zichzelf in de hoofdrol), hij trok letterlijk zijn eigen portemonnee om de film van de grond te krijgen, en vroeg en passant enkele vrienden en bekenden en familieleden van Miles Davis om hetzelfde te doen. ‘Miles Ahead’ is dan ook met recht een ‘labour of love’, en Cheadle verdient alle lof voor zijn toewijding, en voor het lef dat hij toont door alle wetten, die doorgaans gelden voor biopics, overboord te gooien. Het levert een rommelige maar vermakelijke film op, waarin feiten en fictie (het personage Dave Braden is bijvoorbeeld geheel ontsproten uit Cheadles brein) door elkaar worden geweven, verschillende stijlen vermengd worden en meerdere tijdsperiodes door elkaar geknipt en gehusseld zijn. Het is knap hoe Cheadle hier, in zijn debuut als filmregisseur, toch één geheel van heeft weten te maken; hij heeft zich met recht laten inspireren door Davis, die te boek staat als meester van de (jazz)fusion. Cheadle ‘fuset’ ook wat af. Daarnaast zet hij ook nog eens een ijzersterke hoofdrol neer; Davis als het ongeleide projectiel, de geniale gek, onvoorspelbaar en ongrijpbaar. De gebeurtenissen worden extra in de verf gezet met de prachtige soundtrack, waarbij we vele klassiekers van Davis voorbij horen komen.

Was ‘Miles Ahead’ beter geweest als Cheadle er een rechtlijnige muzikale biopic à la ‘Ray’ (2004) of ‘Walk the Line’ (2005) van had gemaakt? Wie zal het zeggen. Cheadles ‘labour of love’ is in elk geval geheel in de geest van Miles Davis: eigengereid, grillig, gewaagd en uniek.

Patricia Smagge

‘Miles Ahead’ verschijnt woensdag 2 november 2016 op DVD, blu-ray en VOD en is vanaf woensdag 5 oktober 2016 beschikbaar als Digital Download.