Mr. Turner (2014)

Regie: Mike Leigh | 149 minuten | biografie, drama, geschiedenis | Acteurs: Timothy Spall, Paul Jesson, Dorothy Atkinson, Marion Bailey, Karl Johnson, Ruth Sheen, Sandy Foster, Amy Dawson, Lesley Manville, Martin Savage, Richard Bremmer, Niall Buggy, Fred Pearson, Tom Edden, Jamie Thomas King, Mark Stanley, Nicholas Jones, Clive Francis, Robert Portal, Simon Chandler, Edward de Souza, Roger Ashton-Griffiths, James Fleet, Patrick Godfrey, Karina Fernandez

‘Mr. Turner’ is niet alleen een biopic over de gelijknamige Britse schilder, maar ook een schets van de tijd waarin hij leefde. Zijn levensloop gaat gelijk op met de toen klassieke manier van schilderen. De komst van het modernisme en de fotografie betekende ook het letterlijke einde van de grootmeester. Daarmee is de film geen saai chronologische opsomming geworden van het leven van de kunstenaar, maar weet het een meer onderhoudende structuur te hanteren. Hoewel ‘Mr. Turner’ met een stereotypisch beeld van Nederland begint, is de invulling van de verdere film minder strak omlijnd. Het kostuumdrama representeert derhalve geen relikwie uit het verleden, maar een persoonlijke geschiedenis die gestoeld is op levendigheid.

Aanvankelijk is William Turner een van de meeste vooraanstaande schilders van zijn generatie. De kunstenaar stond bekend om zijn landschappen en zeegezichten en was een prominent publiek figuur. Beetje bij beetje komt daar echter verandering in. Niet alleen door invloeden van buitenaf, maar ook omdat zijn eigen karakter mee verandert. Hij begint vanuit zichzelf de schijnheiligheid in te zien van de elite waar hij dan nog aan toebehoort. Daarbij krijgt hij steeds meer oog voor de gewone mens. Het zijn kleine sociale aanklachten, zoals we dat van regisseur Mike Leigh gewend zijn. Zonder drammerig over te komen, werkt dat sociale aspect goed. Ook omdat er geen grote aanpassingen zijn gemaakt aan het karakter van Turner. Wanneer de schilder aangeeft dat zijn schilderijen publiekelijk moeten worden opengesteld, komt dat overeen met zijn ware persoonlijkheid. Engagement en narratief gaan samen.

De grootste kracht van ‘Mr. Turner’ ligt echter in het acteerwerk. Met name het spel van Timothy Spall, mijnheer Turner zelf, is van overtuigende klasse. En dat in een film die naar traditioneel theaterwerk neigt. Maar de sprekende tronie van de acteur geeft evenwel een rauw randje aan die oerdegelijke, maar eveneens wat overdreven manier van acteren. De knorrige oude man die Spall neerzet is daardoor een genot om naar te kijken. De dwarse cynicus gromt erop los, maar tegelijkertijd is hij ook een uitstekend observator die met grote ingetogenheid de natuur aanschouwt. Iemand die op zoek is naar rust en onbekommerdheid, ook als de mensen om hem heen het daar niet mee eens zijn. Het voorkomt gevolglijk dat ‘Mr. Turner’ een doods grafschrift van de schilder wordt. De vele details en mooie beeldvoering vergroten dat bekoorlijke gevoel (net als de kunstwerken in die tijd wordt er goed gebruik gemaakt van het perspectief).

‘Mr. Turner’ is geen biografie in de strikte zin van het woord. Eerder kan de film gezien worden als een karakterschets. Van de schilder zelf en van de tijd waarin hij leefde. Daar slaagt de film naar genoegen in. Mike Leigh weet in ‘Mr. Turner’ de juiste balans te vinden.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 11 december 2014
DVD- en blu-ray-release: 25 maart 2015