Murch (2006)

Regie: Edie Ichioka, David Ichioka | 78 minuten | documentaire

Grootheid in editing (montage) en sound design (geluidsontwerp): Walter Murch geeft in het begin van de documentaire ‘Murch’ een paar mooie omschrijvingen van de essentie van deze vaardigheden. Editing noemt hij puzzelen zonder voorbeeld of handleiding, terwijl je door sound design zowel de bomen en het bos kunt zien. Het zijn niet de enige analogieën die Murch in de documentaire gebruikt, maar waarschijnlijk wel de meest effectieve.

Wanneer hij aan de hand van directe voorbeelden uitlegt hoe hij combinaties van scènes creëert, komt het inderdaad over als een puzzel waarvan je van te voren eigenlijk nog niet weet hoe deze eruit komt te zien. Soms valt zijn oog door stom toeval, bijvoorbeeld door de rangschikking van stills, op een boeiende opvolging van shots. Gaandeweg word je geprikkeld en ontdek je interessante kruisbestuivingen waar je niet eerder aan had gedacht. Ook moet je niet klakkeloos genoegen nemen met wat de regisseur aandraagt. Hij kan immers tot nieuwe, waardevolle inzichten worden gebracht. Een aardige typering van Murch voor het editingproces: “iedere film is als een vreemde taal die we proberen te leren”.

Walter Murch houdt zich niet alleen bezig met het uiterst belangrijke vak van editing – waarmee je een film puur door een andere opvolging van beelden een andere betekenis kunt geven – maar ook met het geluidsontwerp van een film. Officieel is hij zelfs de eerste sound designer in de filmgeschiedenis, een titel die hij van maatje Francis Ford Coppola kreeg voor zijn werk voor ‘Apocalypse Now’. Hij stond aan de basis van wat we nu het 5.1 surround systeem noemen, dat in praktisch iedere nieuwe film toegepast wordt. Doordat het geluid nu om de kijker heen te horen is, ontstond er een mogelijkheid tot diepte en rijkheid die tot dan toe afwezig was geweest. Je kunt de kijker op aspecten van het beeld attenderen en gevoelens laten ervaren door bijvoorbeeld bepaalde geluiden te benadrukken of juist af te zwakken.

Van muziek zegt Murch dat het doorgaans te veel, of onjuist wordt ingezet, om emoties in de kijker te bewerkstelligen die het beeld zelf niet tot stand weet te brengen. Dit betekent een zwaktebod van de visuele kracht van de filmkunst. Het beste zou zijn, zo meent hij, om muziek en beeld al vanaf het begin van de creatie van de film met elkaar te integreren. Hij noemt de film ‘The Conversation’ als één van de weinige films die dit doen en vertelt hoe Coppola de muziek aan had staan terwijl de scènes gespeeld werden, wat een direct effect had op de acteerprestaties. Jammer alleen dat hij voorbijgaat aan andere briljante samenwerking tussen regisseur en componist van vóór die tijd, zoals die tussen Sergio Leone en Ennio Morricone. Murch doet het nu voorkomen of hij deze benadering zelf heeft uitgevonden.

De fragmenten van en uitleg bij de films waar Murch aan heeft gewerkt verlevendigen de documentaire aanzienlijk en het gedetailleerde en gepassioneerde commentaar van Murch doet je des te aandachtiger kijken. Wel worden zijn vergelijkingen op een gegeven moment wat vermoeiend. Dan weer vergelijkt hij montage met een donororgaan dat wel of niet wordt afgestoten door een lichaam, en de volgende keer met een architectonisch gebouw dat van een andere kant bekeken wordt. Het is soms net alsof je als kijker in de schoolbankjes zit, en de informatie in hapklare brokken begrijpelijk gemaakt moet worden. Verder is de gimmick van de makers van de documentaire om zelf jump cuts te gebruiken wanneer Murch het over deze technieken heeft even leuk maar wordt het al snel vervelend.

Maar uiteindelijk is het gelukkig het vakmanschap van Walter Murch zélf die de documentaire beheerst en het geheel zo boeiend houdt voor de kijker. We krijgen een intiem inkijkje in een fascinerende set vaardigheden en worden hierbij begeleid door een absolute autoriteit. Het is bijna onvermijdelijk dat een deel van zijn enthousiasme voor zijn werk overslaat op de toeschouwer, die door zijn opgedane kennis waarschijnlijk voortaan met hernieuwde interesse en waardering naar films zal kijken. En luisteren.

Bart Rietvink