Mustang (2015)

Regie: Deniz Gamze Ergüven | 97 minuten | drama | Acteurs: Günes Sensoy, Doga Zeynep Doguslu, Elit Iscan, Tugba Sunguroglu, Ilayda Akdogan, Nihal G. Koldas, Ayberk Pekcan, Bahar Kerimoglu, Burak Yigit, Erol Afsin, Suzanne Marrot, Serife Kara, Aynur Komecoglu, Serpil Reis, Rukiye Sariahmet, Kadir Celebi, Müzeyyen Celebi

‘Mustang’ gaat over vijf zussen, tieners, die bij hun grootmoeder wonen in een afgelegen dorp in Turkije, aan de zuidkust van de Zwarte Zee, honderden kilometers van Istanbul. Het is de laatste dag voor de zomervakantie, en de jongste zus, Lale, neemt in tranen afscheid van haar schooljuf, die na de vakantie niet terug zal keren. Omdat het mooi weer is besluit het vijftal niet de bus terug naar huis te nemen, maar te gaan lopen. Zo hebben ze ook tijd om nog even te spelen met een aantal jongens (klasgenoten) aan het strand en in de branding. Eenmaal thuis worden ze opgewacht door een furieuze oma. Het blijkt dat een van hun buren het (onschuldige) spel op het strand heeft gadegeslagen en dat als onzedelijk heeft bestempeld. De vijf zussen krijgen huisarrest en worden onderworpen aan een maagdelijkheidstest, die natuurlijk in hun voordeel uitvalt. De dominante oom Erol – de meiden zijn wees – zorgt dat hun tantes hen allerlei huishoudelijke taken leren, en alles wat ook maar enigszins verleiding zou kunnen brengen wordt uit huis verbannen. Geen telefoons en computers meer, maar ook hun garderobe wordt aangepakt; in plaats van modieuze tienerkleding moeten ze nu vorm- en seksloze bruine gewaden dragen.

Opgesloten in huis en aangewezen op elkaar, lijkt het tegenovergestelde van wat de familie wil juist te gebeuren; in ieder geval gaat de ontwikkeling sneller. De seksualiteit van de meisjes ontwaakt, al hebben de meesten nog geen idee van wat hun te wachten staat. Filmmaakster Deniz Gamze Ergüven schildert dat met prachtige, softfocus beelden, een lofzang op de lange haren en fraaie blote benen van de zussen. Natuurlijk komen ze in opstand, maar het is Lale die daar het voortouw in neemt. Een voetbalwedstrijd vormt de aanleiding voor een geslaagde ontsnappingspoging, waarbij het zaadje geplant wordt voor de vriendschap met Yasin, de bestuurder van een pickup truck. In een droogkomisch fragment – het grappigste van de hele film – zien we wat het bezoek aan het voetbalstadion aan het thuisfront voor gevolgen heeft.

Maar die glimlach blijft niet lang. Grootmoeder neemt geen enkel risico meer en zet tralies op de ramen en voor de deuren. De twee oudste zussen worden vrijwel direct uitgehuwelijkt. De oudste, Sonay, komt er dan nog het meest bekaaid af; zij krijgt het voor elkaar dat ze met haar vriendje mag trouwen. De een-na-oudste, Selma, wordt uitgehuwelijkt aan Osman en is diepongelukkig. De overgebleven drie zussen lijken af te stevenen op eenzelfde lot.

De in Ankara geboren maar in Frankrijk opgegroeide regisseur heeft een westerse opvoeding gehad, maar ze heeft nog altijd wortels in Turkije. Haar afschuw over de vrouwonvriendelijke tradities van haar land (die zij zelf aan den lijve heeft mogen ondervinden) is evident in ‘Mustang’, haar speelfilmdebuut. Bijna alles wat een meisje doet, ook al weet ze amper hoe baby’s verwekt worden, laat staan dat daar ook nog genot aan te beleven valt, wordt opgevat als seksueel of lustopwekkend. Krankjorum gewoon. Door de setting – een uiterst pittoresk gelegen Turks plaatsje, de dromerige cinematografie en de verrukkelijke score van Warren Ellis – geeft ze ‘Mustang’ bijna een sprookjesachtige uitstraling. De verstikkende conservatieve opvatting van de familie is daarbij duidelijk ‘het kwaad’, de vijf zussen zijn als de onderdrukte sprookjesprinsessen.

‘Mustang’ werd al meerdere keren internationaal beloond, onder andere op het filmfestival van Cannes. Helemaal foutloos is dit krachtige debuut (dat wel wat doet denken aan ‘The Virgin Suicides’) niet, zo is de voice-over van Lale wat overbodig en zijn er sequenties onuitgewerkt of een tikkeltje ongeloofwaardig, maar ‘Mustang’ is wél een betoverend drama, met een getalenteerde cast en een onderwerp dat niet genoeg aangekaart kan worden. ‘Mustang’ mag je best wel een mustsee noemen.

Monica Meijer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 1 oktober 2015
VOD-release: 5 februari 2016
DVD-release: 5 februari 2016