Narco Cultura (2013)
Regie: Shaul Schwarz | 103 minuten | documentaire
Voor een groeiende groep Mexicanen en Latino’s in de Verenigde Staten, zijn ’s lands grootste drugshandelaren verworden tot heroïsche figuren, voorbeelden van succes en roem die een uitweg uit de marge belichamen. Een nieuwe ‘Amerikaanse droom’, een manier om hogerop te komen. Terwijl in Mexicaanse grenssteden zoals Ciudad Juárez de drugsoorlog dagelijks dodelijke slachtoffers eist, vieren Latino’s in Los Angeles het ‘narco’-leven in al haar facetten. De Israëlische journalist Shaul Schwarz besloot dit verhaal te vertellen nadat hij in Los Angeles zag dat er gedanst en gezongen werd op zogenoemde ‘narcocorridos’; Mexicaanse liederen op traditionele muziek die kartels en drugsbazen bezingen als waren het nationale helden. Schwarz had daarvoor twee jaar in Ciudad Juárez als oorlogsfotograaf gewerkt en kon niet geloven hoe de verschrikkingen die hij met eigen ogen had aanschouwd daar vol lof en branie werden bezongen.
Hij vertelt dit verhaal middels twee parallellen: enerzijds volgt hij Richi Soto, werkzaam bij de forensische recherche in Ciudad Juárez, waar dagelijks nieuwe moordonderzoeken worden gestart die ondanks eindeloze inspanningen van het personeel nauwelijks iets opleveren. Daartegenover toont hij verschillende vertolkers van narcocorridos, in het bijzonder de jonge Edgar Quintero, een Mexican-American die nog nooit een stap in zijn moederland heeft gezet maar wel zijn brood verdient met het in de muziek van zijn groep BuKanas de Culiacán ophemelen van grote en kleine drugsbazen. De groep schrijft veelal op verzoek van de narco’s zelf; wie serieus genomen wil worden, laat middels de liederen horen met welk wapen en hoe wreed er met vijanden wordt omgegaan.
Schwarz is van oorsprong fotograaf, en dat is te zien in de stuk voor stuk prachtige shots, die op zich prijswinnende foto’s zouden kunnen zijn. De verbazing van Schwarz is goed voelbaar, maar hij weerhoudt zich van enig oordeel. Door deze wereld met open vizier te betreden heeft de regisseur van binnenuit zijn onderwerp kunnen tonen, wat de grote kracht van de film is. Tegelijkertijd zorgt de aanpak voor weinig contextualisering en uitleg, wat het onbegrip van dit cultureel fenomeen waarschijnlijk vergroot in plaats van verkleint.
Er is weinig aandacht voor het systeem dat de drugsoorlog die in Mexico inmiddels meer dan zestigduizend slachtoffers heeft geëist, kan laten bestaan. Volgens de enige journaliste in de film, worden 97% van alle moorden in Juárez niet opgelost. Hogere autoriteiten en een werkend rechtssysteem schitteren in afwezigheid, zowel in de film als in de Mexicaanse werkelijkheid. De onder- en middenklasse heeft zich nauwelijks gekend gezien door de vastgeroeste machthebbers. Doordat mensen weinig kansen zien zich met een afwezige staat op ‘reguliere’ manier te ontwikkelen, wordt eenieder die het toch lukt iets te bereiken; uit de armoede te breken, gewaardeerd en opgehemeld. Daarnaast zijn er de Mexicanen in de VS, die daar – ondanks enorme en groeiende latino-populatie – nog niet altijd voor vol meetellen. Als buitenstaanders wordt de cultuur van het moederland geromantiseerd, zelfs al is die geschoeid op duizenden lijken. Nobody’s kunnen zich door middel van de tot de verbeelding sprekende muziek voor één avond belangrijk voelen.
Houdt (de populariteit van) de narcomuziek het drugsgeweld in stand of is het slechts een uiting van een reeds bestaand fenomeen? Die vraag is nauwelijks te beantwoorden. Het schrijnende van het verhaal in deze documentaire, is het contrast tussen de twee getoonde werelden. Het dicht op de huid volgen van zowel Richi Soto als Edgar Quintero is een goed keus geweest; andere personages die fragmentarisch langskomen voegen niet altijd wat toe.
De film van Schwarz is de moeite van het bekijken waard, zeker voor wie nog onbekend is met het onderwerp. Vooral in de Verenigde Staten, merkte Schwarz, heerst veel onverschilligheid over de oorlog in het ‘verre’ Mexico. Ondanks dat de vraag naar drugs, net als de wapens, vooral uit de VS komt, vinden veel mensen de oorlog te ver weg om wakker van te liggen. Voor hen, maar ook voor de rest van de toekijkende wereld, zal deze film een eye opener kunnen zijn. Tegelijkertijd voel je dat de documentaire door een buitenstaander is gemaakt, waardoor nuance soms ontbreekt. Schwarz registreert en toont maar weinig uitleg. Dat moet de kijker zelf nog zoeken.
Ruby Sanders