North by Northwest (1959)
Regie: Alfred Hitchcock | 136 minuten | thriller, komedie, romantiek, misdaad | Acteurs: Cary Grant, Eva Marie Saint, James Mason, Jessie Royce Landis, Leo G. Carroll, Philip Ober, Martin Landau, Adam Williams, Robert Ellenstein
‘North by Northwest’ is misschien niet zo bekend als ‘Psycho’ of ‘Vertigo’, maar niettemin Hitchcock op zijn best. Bijzonder toegankelijk, humoristisch en toch gelaagd. Een film waar je nostalgisch van kunt worden, maar ook een tijdloze. Het zal je na het zien van deze film bovendien niet verbazen waar de makers van de vroege James Bonds de mosterd gehaald hebben: charmante causeurs met een dubbele identiteit (Grant), de explosieve cocktail van seks en dreigend gevaar (Eva Marie Saint) en de spreekwoordelijke actie (vliegtuigachtervolging; finale op Mount Rushmore) die afgemaakt wordt met een toefje klassiek Britse spotternij.
Hitchcock en Welshman Cary Grant deden het hun landgenoten voor en met zulk speels gemak dat het gallery-play wordt. Hoewel alle elementen die Hitchcock groot maakten in ruime mate voorradig zijn – clair-obscur en symmetrische shots; de dominante moeder en de femme fatale; de droomstaat en een geperfectioneerde plot is in ‘North by Northwest’ een rol voor de humor weggelegd die we nog niet eerder zagen. Cary Grant is de sympathieke anti-held Roger O. Thornhill, een ijdele man wiens initialen op lucifermapjes het woord ROT vormen. Als hij op zoek gaat naar de boeven die hem het leven zuur maken, mag zijn moeder mee. Die vraagt de engerds in een volle lift vervolgens of ze haar zoon écht willen vermoorden. Ze schieten daarop in de lach, de rest van de liftpassagiers aanstekend, moeder Thornhill incluis; zelfs zij gelooft Roger niet meer.
Zo kunnen we nog wel een poosje doorgaan. Je moet maar durven in een thriller, maar Hitchcock bewijst dat het werkt. De zoektocht van Thornhill naar de dief van zijn identiteit blijft twee uur boeien en wordt nooit zwaar op de hand. Het koppel Grant-Saint is een genot en wat de oude meester hen in de mond legt des te meer. De onderkoelde doch meisjesachtige Eva Marie Saint overtreft in spookachtige schoonheid zelfs de mysterieuze Madeleine (Kim Novak) uit ‘Vertigo’. Saint’s Eve Kendall is een dubbelspionne, maar wil natuurlijk ook graag van Thornhill weten waarom hij twee keer gescheiden is (waarop deze antwoordt: my wives divorced me). Ook prettig is het contrast tussen de warme Grant en de kille James Mason. Zo zien we Mason Grant toefluisteren dat hij aan het overacteren is in zijn dubbelrol. ‘Apparently the only performance that will satisfy you is when I play dead’, repliceert Grant; Oscar Wilde had het hem niet nagedaan.
Zoals gezegd: gallery-play en af en toe bekruipt je het idee dat het té uitgedacht is. Toch bewaart Hitchcock mede door zijn uitgekiende en charmerende cast de balans. Als hij ooit al god in eigen universum is geweest, dan geldt dat zeker voor ‘North by Northwest’.
Jan-Kees Verschuure
Waardering: 4
Bioscooprelease: 18 december 1959