Over Canto (2011)

Regie: Ramón Gieling | 78 minuten | documentaire

De befaamde componist en muzikant Frank Zappa zei ooit: ‘Praten over muziek is hetzelfde als fietsen over architectuur.’ Toch zijn er tientallen – of misschien zelfs honderden – documentaires gemaakt over muziek en de vervreemdende werking die het op de mensen heeft. Vaak zijn het mensen die praten, afgewisseld met enkele geluidsfragmenten en het – vaak dure – beeldmateriaal.

Filmmaker Ramon Gieling probeert dat patroon nu te doorbreken met zijn film ‘Over Canto’, een mengeling van documentaire, fictie, essay en archiefmateriaal, waarin het wereldwijd bekende werk Canto Ostinato van Simeon ten Holt centraal staat. Gieling duikt de diepte in bij zijn interviews met onder andere een pianist, wetenschapper, ontwerper of ex-pastor, wisselt deze af met historisch archiefmateriaal en weet mensen voor zijn camera te krijgen die de muziek intens beleven (‘een menselijke wetenschap in muzikale vorm’), wanneer deze uitgevoerd wordt op het Centraal Station in Amsterdam of in Groningen. Er volgen vergelijkingen met Bach, God, en het einde der tijden – die in het begin haast in eenvoud getrokken lijken te worden, maar na een uur steeds meer oprecht worden – afgewisseld met beelden van wegen, rivieren, bossen en mystieke luchtlandschappen terwijl er naar hartenlust wordt geëxperimenteerd met stijlen.

Wanneer documentaires of fictieve cinema probeert om grenzen te doorbreken, maken ze altijd kans om overal naast te grijpen; geen van de onderdelen goed raken en al helemaal geen som der delen zijn. Toch is de beslissing van Gieling te begrijpen – ook het werk voor vier vleugels brak met de destijds heersende regels van muziek (zoals vele grote werken dat deden), en waarom dan niet te proberen dit met film ook te bewerkstelligen. Leven, dood en het mysterie van muziek raken elkaar tijdens de 78 minuten dat Gieling voelbaar zoekt naar eenheid. Het is vrijwel onmogelijk om in iets meer dan een uur en een kwartier tijd de juiste snaar te raken bij de drie grootse onderwerpen van ons bestaan, maar de poging daartoe – aan de hand van almaar klinkende en de haast onmenselijk mooie muziek van Simeon ten Holt – levert een uiterst fijne en mooie documentaire op.

Luuk Imhann

Waardering: 4

Bioscooprelease: 8 december 2011
DVD-release: 21 februari 2012