Paradise Lost (2003)

Regie: Ebtisam Maraana | 56 minuten | documentaire

Tussen alle media-aandacht over Israël en de Palestijnse gebieden door, kwam in 2003 ineens deze documentaire van de Palestijns-Israelische Ebtisam Mara’ana uit, waarin het leven wordt getoond in één van de weinige Arabische dorpen binnen Israëlisch grondgebied. Het dorpje, Fureidis, aan de kust vlak onder Haifa, ligt omringd door rijke, joodse dorpen, waaronder het nabijgelegen Zichron Ya’akov, waar veel van de Arabische vrouwen werken als bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of kindermeisje. Zo ook de moeder van de filmmaakster, die in een ontroerend tafereel te zien is met de kinderen van het gezin waar ze in dienst is. In verband met haar naderende reis naar Mekka moet ze de moeder van het gezin in een zeer emotionele scène vertellen dat ze daarna niet meer kan komen werken, omdat de Islam dat verbiedt.

Regisseuse Mara’ana wordt binnen Fureidis als uitzondering beschouwd, als oude vrijster bijna, gezien het feit dat ze met haar 27 jaar nog steeds niet getrouwd is. Ze heeft buiten het dorp ook een leven opgebouwd in Tel Aviv, waar ze zich onder leeftijdsgenoten vrijer voelt om haar leven te leiden zoals ze zelf wil. Toch is er de onvoorwaardelijke band met haar geboortedorp en haar familie, die als een rode draad door de film loopt. Fureidis lijkt een verstikkende werking op haar inwoners te hebben, waarbij de erkenning van familie en vrienden een grote rol speelt.

Dit is ook duidelijk merkbaar in het parallelle verhaal van Suaad George, die als een hedendaagse Eva werd verbannen uit het paradijs, omdat ze weigerde te leven naar de regels van de gemeenschap. Ze werd in de jaren zeventig meermalen opgepakt wegens verdenking van PLO-lidmaatschap (of slechts het tonen van de Palestijnse vlag) en werd uiteindelijk ook door het dorp zelf verstoten. Nu woont ze als Dr. George in Engeland, waar ze haar leven volgens haar eigen eisen heeft ingericht, maar toch niet helemaal gelukkig kan zijn. Het verdriet en de bitterheid van haar eigen verleden zijn nog duidelijk aanwezig, ook omdat ze zich in de steek gelaten voelt door zowel de Israëlische Staat als haar eigen gemeenschap. Dit gevoel heeft ook Mara’ana, als ze binnen het dorp stuit op een afkeurend stilzwijgen als reactie op haar vragen over Suaad en haar interesse in het verleden van Fureidis. Zelfs de eigen zus van ‘dorpslegende’ Suaad reageert koeltjes op de vragen, al helemaal als haar man in de buurt is.

Het verhaal van Suaad als illustratie van de geschiedenis van Fureidis is mooi gevonden, ook omdat het de gemengde gevoelens van de filmmaakster toont, die na haar langverwachte ontmoeting met Suaad niet het stralende idool te zien kreeg dat ze had verwacht. Toch overheerst deze geschiedenis de documentaire na verloop van tijd; de stukken in het dorp zelf en de fragmenten uit het leven van Ebtisam Mara’ana zijn intiemer en raken meer. Uiteindelijk toont de documentaire de complexe tegenstellingen van begrippen als vrijheid en (zowel culturele als vrouwelijke) identiteit in de regio en wordt een inkijkje gegeven in het leven van een relatief onderbelichte groep.

Ruby Sanders