Pasolini (2014)

Regie: Abel Ferrara | 87 minuten | biografie, drama | Acteurs: Willem Dafoe, Riccardo Scamarcio, Ninetto Davoli, Valerio Mastandrea, Maria de Medeiros, Adriaan Asti, Francesco Siciliano, Andrea Bosca, Giada Colagrande, Damiano Tamilia, Roberto Zibetti, Salvatore Ruocco, Luca Lionello, Pietro Angelini, Momo Casablanca, Tatiana Luter, Diego Pagotto, Guillaume Rumiel Braun, Laura Sinceri, Lana Vlady

De dood van de vermaarde filmmaker Pier Paolo Pasolini is veertig jaar na dato nog altijd in nevelen gehuld. De gruwelijke details waarmee de moord gepaard ging, maakten het er voor de politie niet gemakkelijker op. Toen hij die novemberochtend op het strand gevonden werd, was het lang zoeken naar een mogelijke doodsoorzaak. Hij werd meermalen met zijn eigen auto overreden. Zijn botten en edele delen werden met een ijzeren staaf tot moes geslagen. Zijn lichaam werd tenslotte in de brand gezet. De manier waarop de slachtpartij tot stand is gekomen, verraadt dat er hogere machten in het spel waren. Hoewel er een jonge gigolo voor de moord opdraaide, gaan er eveneens stemmen op dat de maffia of een meer politiek getinte tegenstander erbij betrokken was.

Het geeft aan dat Pasolini niet alleen een begaafd regisseur was, maar ook dat hij op politiek gebied veel van zich liet horen. De polemist maakte in Italië met zijn werk, hij was ook schrijver, dichter en journalist, meer vijanden dan vrienden. In films als ‘Accetone’, ‘Il vangelo secondo Matteo’ en ‘Salò’ schuwt hij de taboes van zijn tijd niet, maar vormen ze juist het onderwerp. De films van Pasolini zijn daarbij van een simpele effectiviteit. De regisseur was wars van stilistische kunstgrepen en hing een meer ascetische en modernistische benadering aan. Het propageren van een boodschap staat voorop. De camera is het verlengstuk van het gedachtegoed van de filmmaker. Symboliek een overbodig obstakel. Het rauwe en tijdloze leven staat centraal. Film is tot zijn essentie teruggebracht.

Regisseur Abel Ferrara bedient zich in ‘Pasolini’ van dezelfde wapenen. De film vertelt over Pasolini’s laatste dag. Een doodgewone dag nota bene. De filmmaker annex schrijver (vertolkt door alleskunner Willem Dafoe) werkt aan zijn laatste, fictieve boek, wordt geïnterviewd over zijn levensfilosofie en spreekt met bekenden over zijn laatste, eveneens gefingeerde filmscenario. Die twee laatste creaties en de bijbehorende ontmoetingen, én de verbeelding daarvan, verenigt het werk van Pasolini met dat van Ferrara zelf. Als een droste-effect ziet de toeschouwer een uitsnede van wat ooit en tegelijkertijd nooit echt gebeurd is. Door Pasolini zo aan het werk te zien, komen zijn opvattingen effectief naderbij. Maar ook de interpretatie daarvan door Ferrara zelf krijgt daardoor de ruimte.

De relatie tussen schepper en zijn werk krijgt in ‘Pasolini’ bijgevolg een essayistische dimensie, die filmisch goed werkt. Dat komt ook doordat Ferrara esthetisch eer betoont aan de grootmeester. De film is niet alleen vermengd met enkele fragmenten uit het oude werk, maar ook stilistisch komen ze overeen. Veel frontale aanblikken, rustig uitgesponnen scènes en weinig verhullende provocaties. Met uiteenzettingen over religie, politiek en (mannen)seks is Pasolini nooit ver weg.

De moordzaak omtrent Pasolini’s dood is enkele jaren geleden weer hervat. Maar ook zonder die voortzetting is het nalatenschap van de regisseur niet vergeten. Wat betreft dat gruwelijke einde valt het op dat Ferrara niet zozeer op zoek naar een motief is, maar zijn dood herleidt vanuit Pasolini zelf. Als een goed passend einde van een fictief verhaal. ‘Pasolini’ is daarom niet alleen een geslaagde ode aan de persoon, maar vooral ook een interessante en goed geconstrueerde reflectie van zijn werk en ideeën zelf.

Wouter Los

Waardering: 4

Bioscooprelease: 8 oktober 2015