Philadelphia (1993)

Regie: Jonathan Demme | 125 minuten | drama | Acteurs: Tom Hanks, Denzel Washington, Antonio Banderas, Joanne Woodward, Jason Robards, Mary Steenburgen, Roberta Maxwell, Buzz Kilman, Karen Finley, Daniel Chapman, Mark Sorensen Jr., Jeffrey Williamson, Charles Glenn, Ron Vawter, Anna Deavere Smith, Daniel von Bargen

Aan het eind van de jaren zeventig stak er een onbekende ziekte de kop op in Amerika en iets later in Europa. Kenmerk ervan was dat de ziekte de weerstand van de getroffen personen aantastte, negen van de tien slachtoffers homoseksueel was en 98 procent man. Het leek een ‘homoziekte’, zoals veel kranten toen berichtten. Pas later ontdekte men dat ook anderen de ziekte, aids genaamd, konden oplopen. Acteur Rock Hudson was in 1985 de eerste beroemdheid die toegaf aan aids te lijden. Zijn ziekte en dood in datzelfde jaar droegen in grote mate bij aan de bekendheid van de ziekte in de Verenigde Staten. Toch bestonden er nog lang misvattingen over aids. ‘Philadelphia’ was in 1993 de eerste in Hollywood geproduceerde film die het onderwerp besprak. De film werd een groot succes en kaapte twee Oscars weg. Hoofdrolspeler Tom Hanks won zijn eerste beeldje – het jaar erop zou er nog een volgen voor ‘Forrest Gump’. De tweede Oscar was er voor het onvergetelijke liedje ‘Streets of Philadelphia’ van Bruce Springsteen.

Tom Hanks speelt Andrew Beckett, een veelbelovende advocaat uit Philadelphia. Hij is succesvol en op weg om de hoogste top te bereiken bij het meest prestigieuze advocatenkantoor van de stad, dat geleid wordt door zijn mentor Charles Wheeler (Jason Robards). Wat Wheeler en consorten niet weten is dat Andrew homo is en aan aids lijdt. Wanneer de eerste fysieke kenmerken van de ziekte de kop opsteken ruiken ze echter onraad en zetten ze de verbouwereerde Andrew op straat. Volgens hen omdat hij zijn werk niet goed doet en zich onjuist opstelt, maar Andrew weet wel beter. Hij besluit zijn vroegere werkgevers voor het gerecht te dagen. Het blijkt echter lastig om een goede advocaat te vinden. Uiteindelijk klopt hij aan bij Joe Miller (Denzel Washington). Joe blijkt een enorme homofoob, maar wordt toch geraakt door het onrecht dat Andrew is aangedaan en besluit hem bij te staan in de rechtszaal.

Twee jaar nadat regisseur Jonathan Demme de wereld versteld had doen staan met zijn meesterwerk ‘The Silence of the Lambs’, kwam hij met de controversiële film ‘Philadelphia’. Een behoorlijk confronterende film, waarin Demme trachtte het Amerikaanse publiek een lesje te leren over de ziekte aids. Ook de discriminatie van en vooroordelen over homo’s is een overheersend thema. Het zal in 1993 ongetwijfeld heel veel indruk hebben gemaakt, maar bijna vijftien jaar later komt het allemaal wat gedateerd over. De mening over homo’s en aids is – in ieder geval aan deze kant van de Atlantische Oceaan – gelukkig lang niet zo kortzichtig (meer) als toen en er zijn tegenwoordig diverse medicijnen verkrijgbaar waardoor de diagnose hiv of aids lang niet altijd direct het einde betekent. Demme had het bovendien allemaal wat minder klinisch mogen tonen. De relatie tussen Andrew en zijn vriend Miguel (Antonio Banderas, die in zijn prille carrière in thuisland Spanje zijn hand er al niet voor omdraaide een homo te spelen) bijvoorbeeld, blijft door de weinige scènes die ze samen hebben oppervlakkig en kil. En dat is jammer gezien het niveau van deze twee topacteurs.

Tom Hanks kreeg in ‘Philadelphia’ zo ongeveer voor het eerst de kans te laten zien wat hij in huis had (voorheen deed hij vooral behalve romantische komedies). Hij slaagde met verve, getuige de Oscar die hij won voor zijn vertolking van Andrew Beckett. Maar wie goed kijkt ziet dat behalve een enkele intense scène het vooral de uitstekende make-up is die hem zo overtuigend maakt. De échte ster van de film is Denzel Washington als Joe Miller, met wie de meeste (Amerikaanse) toeschouwers zich het beste kunnen identificeren. Joe besluit, ondanks zijn weerzin tegen homo’s en zijn angst aids op te lopen door Andrew alleen al de hand te schudden, na een indrukwekkende scène in een openbare bibliotheek toch de klus aan te nemen. Daarbij komt hij zichzelf ook meermaals tegen. Maar als Afro-Amerikaan weet hij als geen ander hoe het voelt om gediscrimineerd te worden om iets waar je zelf weinig aan kunt doen. Door zijn omgang met Andrew en Miguel krijgt hij naarmate de film vordert meer begrip voor hen en accepteert hij ze, maar het wordt nooit helemaal duidelijk of hij zijn persoonlijke standpunt heeft bijgesteld.

Hij is daarmee de enige multidimensionale element in de film. Het is erg jammer dat het verhaal erg zwart-wit wordt gepresenteerd. Andrew, nota bene gespeeld door ideale schoonzoon Tom Hanks, is vanaf minuut één een sympathieke figuur en je weet daardoor al direct de afloop van de rechtszaak. Veteraan Jason Robards is en blijft, ondanks het eindeloze respect dat Beckett voor hem heeft, de ultieme conservatieve rotzak en de familie van Andrew, onder leiding van moeder Joanne Woodward, dusdanig begripvol en lief dat het niet realistisch meer is. Daar had Demme veel meer mee kunnen doen; hij had er meer menselijke karakters van kunnen – en eigenlijk móeten – maken. Waarschijnlijk wilde hij niemand voor het hoofd stoten en gewoon simpel en duidelijk zijn boodschap overbrengen. Van de kwaliteiten van Mary Steenburgen en de al eerder genoemde Banderas wordt helaas veel te weinig gebruik gemaakt.

Ondanks de ‘politiek correcte’ benadering van Demme en het moraliserende en voorspelbare karakter is ‘Philadelphia’ een redelijk goede film over een delicaat onderwerp geworden. Er had – zeker gezien de cast – meer ingezeten, maar het zij zo. Gezien de prachtige soundtrack met nummers van Bruce Springsteen en Neil Young en het uitstekende acteerwerk van met name Washington is het toch aan te raden deze film eens te bekijken. Het heeft per slot van rekening wel het hart op de juiste plaats.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 17 maart 1994
Blu-ray-release: 26 juni 2013
Speciale vertoning: Eye Zomerprogramma Sidney Poitier & Denzel Washington 2022