Professione: reporter – The Passenger (1975)

Regie: Michelangelo Antonioni | 124 minuten | drama | Acteurs: Jack Nicholson, Maria Schneider, Jenny Runacre, Ian Hendry, Steven Berkoff, Ambroise Bia, José María Caffarel, James Campbell, Manfred Spies, Jean-Baptiste Tiemele, Ángel del Pozo, Charles Mulvehill, Narciso Pula, Miquel Bordoy, Jaime Doria, Joan Gaspart, Gustavo Re

‘Professione: reporter’ begint al direct met magnifieke woestijnbeelden over de reisomstandigheden van de journalist Locke (Jack Nicholson). De sfeer van de film is dan al direct neergezet. Het verhaal zelf is in deze film ondergeschikt aan de beeldtaal. En die beeldtaal is buitengewoon krachtig.

Locke moet een artikel schrijven over een rebellenbeweging in Afrika. De verlaten en desolate omstandigheden waaronder Locke zijn artikel moet schrijven zijn subliem weergegeven. Locke ontmoet in een afgelegen hotelletje in een woestijndorpje de Brit Robertson (Charles Mulvehill). Tussen hen bestaat enige gelijkenis in uiterlijk. Robertson overlijdt onverwachts aan een zwak hart. Locke is geïntrigeerd door deze geheimzinnige persoon en besluit zijn identiteit over te nemen. Hij verwisselt de foto’s op de paspoorten, trekt Robertsons kleding aan, legt het lijk in zijn eigen hotelkamer en gaat met al diens spullen en een aantekeningenboekje vol afspraken naar Europa. Locke geldt dan als overleden en gaat verder als Robertson.

Het waarom van zijn keuze voor de identiteitsruil wordt niet echt duidelijk. Is hij geïntrigeerd door de wat ontwijkende antwoorden van de echte Robertson of heeft hij genoeg van zijn huidige leven en zoekt hij de spanning van een nieuw bestaan? Of is hij zijn vrouw Rachel (Jenny Runacre) – die in Londen woont en een affaire met een tv-producent heeft – zat?

Locke reist in zijn nieuwe identiteit naar plaatsen en afspraken uit de meegenomen agenda. Hij komt er al snel achter dat hij de identiteit van een wapenhandelaar op zich genomen heeft. Niet alleen ontmoet hij Afrikaanse opstandelingen die met door hem te leveren wapens een regiem omver willen werpen, maar hij krijgt ook te maken met de handlangers van datzelfde regiem die de opstandelingen en hun helpers (Robertson dus) willen uitschakelen. Hij realiseert zich dat hij zich in een wespennest heeft begeven dat grote dreiging inhoudt.

Tijdens zijn reis die wordt bepaald door de in de agenda vastgelegde afspraken ontmoet hij in Barcelona een architectuurstudente (Maria Schneider). Hij wordt dan al achtervolgd en gebruikt haar in eerste instantie om aan zijn achtervolgers te kunnen ontkomen, later neemt hij haar in vertrouwen. Zij helpt hem uit handen van zijn belagers – en inmiddels ook de politie – te blijven. Die politie zit hem op de hielen en is ingeschakeld door Locke’s vrouw, Rachel, die op zoek is naar de echte Robertson om van hem te horen hoe en onder welke omstandigheden haar man in de woestijn is overleden.

Het verhaal ontwikkelt zich aanvankelijk als een soort thriller, maar dat genre wordt al snel losgelaten. Veel meer ontwikkelt zich dan een speurtocht en zoekreis van een man die kennelijk niet geheel tevreden meer was met het leven dat hij leidde en die op zoek is naar … ja, wat eigenlijk?

Antonioni geeft in uiterst fraaie beelden uitdrukking aan gevoelens van een onbestemd verlangen om te ontsnappen aan de loop der dingen. Dat verhaal wordt op bijna methodische wijze gedetailleerd uitgevouwen. Langzaam en zorgvuldig, in veelal sublieme beeldtaal, wordt met beperkte dialogen en muzikale ondersteuning het vervolg geschetst.

Voor liefhebbers van actie en snelle montage heeft de film duidelijk beperkingen. Het magistrale camerawerk compenseert dat meer dan volledig. Vooral de opnamen die in Barcelona zijn gemaakt in de gebouwen met de architectuur van Gaudi zijn van grote schoonheid. Bij veel momenten is het camerawerk van pure schoonheid en is de combinatie van de kleuren en de weidse landschappen indrukwekkend.

De geslaagde ontsnapping aan zijn achtervolgers is tegelijkertijd het inslaan van een nieuwe weg naar zijn lot. Als ‘Robertson’ en zijn reisgezellin aan het einde in de omgeving van Almeria (Andalusië) aankomen, volgt een lange en magistrale slotscène.

‘Robertson’ wordt dan getraceerd door (al) zijn achtervolgers. Die slotscène duurt ca 7 minuten en is fenomenaal. Dat shot alleen al maakt het gaan zien van de film volledig waard. Drama loert op de achtergrond en een dramatische ontlading is onvermijdelijk.

Jack Nicholson heeft de dragende rol en acteert subliem. Zijn rol is in deze film geheel anders dan het stuk dynamiet zoals we dat kennen uit ‘One Flew Over The Cuckoos Nest’ en ‘The Shining’ en is ingetogen en ingehouden. De rol van Maria Schneider is minder dragend en de vertolking is adequaat. De stemming die beide acteurs weten te scheppen is niettemin beklemmend. De manier waarop Nicholson aan het einde het noodlot dat voor ‘Robertson’ geldt afwacht is magnifiek getroffen. Een fraaie klassieker die vooral met zijn beeldtaal indruk maakt.

Rob Veerman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 15 mei 1975
Bioscooprelease: 13 maart 2008 (re-release)
DVD-release: 7 november 2018