Que horas ela volta? (2015)

Regie: Anna Muylaert | 114 minuten | drama | Acteurs: Regina Casé, Michel Joelsas, Camila Márdila, Karine Teles, Lourenço Mutarelli, Helena Albergaria, Bete Dorgam, Luis Miranda, Theo Wemeck, Luci Pereira, Anapaula Csernik, Hugo Villavicenzio, Roberto Camargo, Alex Huszar, Audrey Lima Lopes, Thaise Reis, Nilcéia Vicente

Nooit in al die jaren dat Val woonde en werkte bij de rijke familie van Carlos en Barbara in São Paulo, durfde ze een stap in het zwembad te zetten. Het sprankelende blauwe water was voor haar, als doméstica (zeg maar dienstmeid plús), altijd verboden terrein. Wanneer haar dochter Jéssica haar in het huis van de bazen bezoekt, en wél direct een duik neemt, valt Val er van schrik bijna zelf in. De Braziliaanse regisseuse Anna Muylaert zet in haar hartverwarmende film ‘Que horas ela volta?’ de nationale klassenverhoudingen flink op scherp, en weet de kijker door humor, ontroering en geweldige acteurs direct aan de film te binden.

Val, een innemende vrouw (geweldig gespeeld door Braziliaanse beroemdheid Regina Casé), die al sinds jaar en dag bij hetzelfde gezin als huishoudster werkt, is gewend aan de rolverdeling in huis. Zij heeft een piepklein kamertje en eet in de keuken, maar draagt het hele huishouden en is de rots in de branding voor zoon Fabinho (meer een moeder dan zijn echte). Ouders Carlos en Bárbara waarderen haar ook enorm, maar dan als huishoudster. Haar eigen dochter Jéssica heeft Val achter moeten laten bij familie in het noorden van het land, en ze is dan ook nogal van slag wanneer Jéssica meldt dat ze naar São Paulo wil komen om zich bij een prestigieuze universiteit aan te melden, en zolang bij haar moeder wil intrekken. Het is duidelijk wat de Braziliaanse klasse-emancipatie in één generatie teweeg heeft kunnen brengen: Jéssica is verbijsterd over de omstandigheden waarin haar moeder woont, voelt zich volstrekt niet onderdanig en steekt haar kritiek maar ook nieuwsgierigheid niet onder stoelen of banken. Uiteraard valt dit helemaal verkeerd, niet in de laatste plaats bij haar moeder zelf, die verschrikt mededeelt  dat Jéssica niet aan tafel mag eten terwijl ze voor haar surrogaat-kind Fabinho alles uit de kast trekt. De spanningen lopen hoog op, zeker als de nieuwe inzichten ook tot Val zelf doordringen.

Filmmaakster Muylaert liep al jaren met verschillende versies van dit verhaal rond. Zou Jéssica ook dienstmeid worden? Zouden Val en zij met ruzie uit elkaar gaan? Zou Jéssica kapper worden, of danseres? De plot veranderde langzaamaan van zwaarmoedig naar hoopvol en emancipatoir, volgens Muylaert omdat in Brazilië de afgelopen jaren wel degelijk dingen zijn veranderd: presidente Dilma Roussef heeft gezorgd dat nog maar een klein deel van de domésticas bij de patrones in woont; inmiddels heeft de meerderheid een eigen huis, en wordt gewerkt aan bescherming van hun rechten en een pensioenregeling.

Ook de emancipatie en mogelijkheden van de arbeidersklasse zijn, mede door president Lula da Silva, flink gegroeid. Dit zelfvertrouwen wordt mooi verbeeld door de jonge Jéssica, in de ogen van haar eigen moeder zelfs té zelfverzekerd. Ook al zitten sommige gebruiken vastgeroest in de Braziliaanse maatschappij, het is niet meer onmogelijk dat kinderen van de huishoudhulp en kinderen van diens werkgevers, op dezelfde universiteit studeren.

Behalve over politiek en maatschappijkritiek, gaat ‘Que horas ela volta?’ ook over universele menselijke relaties, over de liefde van een moeder, onzekerheid, jaloezie en eenzaamheid. En vaak worden de daden van de personages, meer dan uit sociale of politieke overtuiging, dan ook ingegeven door deze emoties, of nog banaler: door luiheid, gewenning of egoïsme. Dat lijkt een cynische constatering: het zit er nu eenmaal ingebakken bij de mensen, maar dit biedt ook mogelijkheden: als gewoontes eigenlijk geen duidelijke reden meer hebben, zijn ze dan niet relatief eenvoudig te veranderen?

‘Que horas ela volta?’ geeft hoop en durft naar alle personages kritisch te kijken. Zo kan Val wel een lesje assertiviteit gebruiken van Barbara en Jéssica, kunnen zij op hun beurt heel wat leren van Vals genegenheid en warmbloedigheid, en moeten de mannen maar eens goed bij zichzelf te rade gaan.

Ruby Sanders

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 10 september 2015
VOD-release: 21 januari 2016
DVD-release: 21 januari 2016