Race (2016)

Regie: Stephen Hopkins | 135 minuten | biografie, drama, sport | Acteurs: Stephan James, Jason Sudeikis, Eli Goree, Shanice Banton, Carice van Houten, Jeremy Irons, William Hurt, David Kross, Jonathan Higgins, Tony Curran, Amanda Crew, Barnaby Metschurat, Chantel Riley, Vlasta Vrana

“In 1936 weigerde Hitler je de hand te schudden. Vandaag zal ik dat rechtzetten door ze allebei vast te houden en ze in de lucht te steken”, zo sprak de Berlijnse burgemeester Schreiber op 15 augustus 1951, ter gelegenheid van de vijftiende verjaardag van de Olympische Spelen van Berlijn, tegen de legendarische Amerikaanse atleet Jesse Owens, terwijl zo’n 75.000 Duitsers hem enthousiast toejuichten. Jesse Owens (1913-1980) wordt nog altijd beschouwd als een van de beste atleten ooit. Zijn reputatie is gebaseerd op slechts enkele jaren, waarin hij echter het ene wereldrecord na het andere wist te vestigen. Zo wist hij op de Big Ten Championships in Ann Arbor in 1935 binnen 45 (!) minuten liefst vier nieuwe wereldrecords in de boeken te zetten, een ongeëvenaarde prestatie. Owens was, geheel tegen de zin van Adolf Hitler, dé ster van de Spelen van 1936 in Berlijn, waar hij vier gouden medailles in de wacht sleepte (op de 100 en 200 meter sprint, de 4×100 meter estafette en bij het verspringen). Na de Spelen pleegde de Amerikaanse atletiekunie roofbouw op zijn kersverse Olympisch kampioen (lees: cash cow) en liet hem in korte tijd zo veel wedstrijden lopen en springen dat hij uitgeput raakte. Toen hij vervolgens weigerde aan nóg een wedstrijd deel te nemen, deed de atletiekbond hem in de ban. Ondanks zijn gouden medailles en de eretitel ‘Amerikaans atleet van het jaar’ die Owens kreeg toebedeeld, was de AAU niet te vermurwen. Voor Owens zat er niks anders op dat zijn talent te gelde te maken en voor veel geld races aan te gaan met paarden, honden, treinen en schaatsers. Pas jaren later zou eerherstel volgen, in de vorm van de Amerikaanse Medal of Freedom (1976) en postuum een plekje in de Hall of Fame van de internationale atletiekunie IAAF (2012).

Het levensverhaal van Jesse Owens, die ook nog eens te maken had met rassenongelijkheid, verdient het om verfilmd te worden. Dat gebeurde in 1984 al eens, met de tv-film ‘The Jesse Owens Story’, naar de gelijknamige biografie. En nu is er ‘Race’ (2016), van Stephen Hopkins. Aan het begin van deze vrij conventionele biopic zien we hoe de jonge Jesse (Stephan James) zich klaarmaakt voor zijn eerste dag op Ohio State University, waar hij vanwege zijn uitzonderlijke atletiekprestaties aangenomen is – als eerste lid van zijn familie. Hij wil dolgraag getraind worden door Larry Snyder (Jason Sudeikis, niet eerder te zien in een drama) en na lang aanhouden en veel mitsen en maren geeft hij Owens een kans. Het duurt niet lang of de atleet maakt zijn reputatie waar. Tussen de bedrijven door zijn er wat amoureuze perikelen met zijn jeugdliefde Ruth (Shanice Banton) en zien we hoe Owens gebukt gaat onder de restricties van de segregatie. Snyder raakt er echter steeds meer van overtuigt dat deze jongeman zijn Olympische ambities waar kan maken. De eerstvolgende Spelen zijn echter in Duitsland, waar enkele jaren eerder Adolf Hitler (Adrian Zwicker) aan de macht is gekomen, en het Amerikaanse Olympisch Comité, onder leiding van Avery Brundage (Jeremy Irons) en de Amerikaanse atletiekunie onder leiding van Jeremiah Mahoney (William Hurt) discussiëren hevig over de vraag of de Verenigde Staten wel moeten deelnemen aan een evenement dat in nazi-Duitsland gehouden wordt, of deze beter kan boycotten. Daarnaast voelt Owens druk vanuit de Afro-Amerikaanse gemeenschap. Terwijl hij zijn eigen morele gevecht aangaat, komt Brundage met de Duitsers tot een, in zijn ogen, schappelijk compromis: de Amerikaanse ploeg vertrekt dus toch naar Berlijn, waar Owens, mede dankzij de door Leni Riefenstahl (Carice van Houten) gedraaide documentaire, een van de grootste Olympische helden aller tijden wordt.

Voor het overgrote deel zijn de gebeurtenissen, zoals verteld in ‘Race’, daadwerkelijk zo gegaan. Het verhaal wordt ook in chronologische volgorde verteld en onderstreept – voor iedereen die dat nog niet wist – hoe belangrijk de rol was die Jesse Owens heeft gespeeld op zowel sportief als socio-politiek vlak. De strijd die Owens moest leveren om überhaupt te mogen deelnemen aan belangrijke wedstrijden, is vele malen urgenter dan die hij op de atletiekbaan uitvocht. En dat zijn status als viervoudig Olympisch kampioen geen verschil bracht in de manier waarop de blanke elite met hem omging, wordt pijnlijk duidelijk in de allerlaatste scène van de film, als hij nota bene voor zijn eigen erereceptie in het chique Waldorff-Astoria naar de achteringang verwezen wordt. De film doet een dappere poging aan te tonen dat het er in de VS echt niet minder racistisch aan toeging dan in nazi-Duitsland, en dat er ook Duitsers zijn die hun respect voor Owens niet onder stoelen of banken steken, zijn grote rivaal Carl ‘Luz’ Long (David Kross) bijvoorbeeld. De verhaallijntjes rond Avery Brundage en Leni Riefenstahl zijn erbij gehaald om een en ander in een historisch perspectief te plaatsen, maar doordat ze nauwelijks zijn uitgewerkt leiden ze in feite af van de centrale plot. ‘Race’ is een oerdegelijk gemaakte film, met solide acteerwerk van de gehele cast en enkele knap gemaakte historische scènes in het Olympisch Stadion van Berlijn. Maar regisseur Hopkins en scenarioschrijvers Joe Shrapnel en Anna Waterhouse kleuren wel érg netjes binnen de lijntjes. Doordat uitsluitend platgetreden paden worden betreden, bekruipt je het gevoel dat je deze film al eens eerder gezien hebt. Door van het ene hoogtepunt naar het andere in Owens’ leven te vliegen, blijft de film wat oppervlakkig, terwijl de morele vragen die opgeworpen worden – bereikt Owens meer door de Spelen in Berlijn te boycotten of door juist wél te gaan – juist een uitnodiging zouden moeten zijn om wél dieper op de zaken in te gaan.

Jesse Owens, de man die zo veel hordes moest overwinnen op zijn weg naar eeuwige roem, verdient een biografische film die net zo veel ambities uitstraalt als hij destijds, en dat is het brave ‘Race’ niet. De film is zeker niet slecht en heeft zijn momenten, maar stijgt nooit boven de middelmaat uit. Oerdegelijk maar kleurloos.

Patricia Smagge

Waardering: 3

Bioscooprelease: 30 juni 2016
DVD-release: 16 november 2016