Red Army (2014)

Regie: Gabe Polsky | 85 minuten | documentaire, biografie, sport, geschiedenis

Het ijshockeyteam van de voormalige Sovjet-Unie werd ‘Red Army’ (Het Rode Leger) genoemd. Aan de hand van dit team van wereldfaam neemt regisseur Gabe Polsky ons mee: een documentaire die sport, menselijk gedrag, de maatschappij en geschiedenis met elkaar verweeft. Tijdens de Koude Oorlog slaagde dit team erin om alle grote Westerse teams te verslaan. Canada, Amerika, de teams spelend in de National Hockey League (NHL), allemaal kregen ze een fikse draai om de oren van de gestroomlijnde machine.

De vijf ijshockeyspelers die over het algemeen als de besten der aarde worden beschouwd, komen allemaal aan het woord: aanvoerder/verdediger Slava Fetisov (vice-topscorer), Sergei Makarov (topscorer aller tijden), Vladimir Krutov (Russische ‘tank’, de ziel van het vijftal), Igor Larionov (de ‘professor’) en Alexai Kasatonov (beste allround verdediger aller tijden). Ook de befaamde goalie, de bijkans onpasseerbare Vladislav Tretjak, mag zijn zegje doen alsmede de journalisten Vladimir Pozner en Lawrence Martin, de ex-bondscoach van Canada Scotty Bowman en een ex-KGB-agent. Het resultaat? Een fascinerend kijkje van het politieke en sociale klimaat achter het IJzeren Gordijn.

Held Fetisov praat over de twee coaches die zijn carrière en zijn leven bepaalden, de aimabele Anatoli Tarasov en de tiran Viktor Tichonov. Creatieveling Tarasov zag de ijshockeysport als een kunstvorm en integreerde elementen van ballet en schaken (psychologie) in zijn trainingsvormen. Tichonov was een man van de harde, Spartaanse aanpak. Hij veroordeelde zijn manschappen tot trainingskampen van 11 maanden per jaar. Fetisov zegt op een gegeven moment: “Ik respecteerde hem als coach, maar niet als mens.”

‘Red Army’ is een ‘Miracle On Ice’ vanuit een totaal ander standpunt, het Rusland tijdens de dagen van de Koude Oorlog. Je ziet jonge mannen die hard beulen en trots zijn om voor hun land uit te komen, Tarasov die de wereld versteld doet staan met zijn frivool en technisch zeer sterk opererende team. Het is een team dat grootmachten als Canada en Amerika jaar in, jaar uit slachtoffert. Tot de Olympische Spelen van 1980 in Lake Placid. Het jonge, onervaren USA-team wint hoogst verrassend van de USSR met 4-3. De laatste twintig jaar hadden ze niet van de Russen weten te winnen. Na deze nederlaag, die in het thuisland letterlijk als een ‘shock to the system’ wordt beschouwd, formeert uiteindelijk Tichonov zijn sterkste, onklopbare vijftal.

Sport als oorlogsvoering, propaganda van het politieke systeem socialisme. The Red Army. Vijf individuen die alles samen deelden, verjaardagen samen vierden, samen uit eten gingen; kortom: allemaal hetzelfde waren. Eén stel hersens samen, een perfect organisme, een vijftal wat elkaar blindelings wist te vinden. Een reeks wedstrijden tegen de beste teams uit de NHL wordt gewonnen met de ontluisterende doelcijfers 42-5. Er stond in die dagen geen maat op dit fabelachtige team. Ze regen de successen aaneen. Maar de aversie tegen de harde aanpak van de onmenselijke coach Tichonov groeit. Na de weigering van Fetisov om nog langer voor het Rode Leger uit te komen, zien we de negatieve kanten van de behaalde medailles. Uiteindelijk, na veel vijven en nog meer zessen komende uit de hoed van het Ministerie van Defensie, wordt het Fetisov en zijn voormalige ploeggenoten toegestaan om in de goed betalende NHL te gaan spelen. Dit alles beïnvloed door perestrojka en glasnost onder Gorbatsjov. Hervorming en democratisering, maar er blijken nog veel tegenstellingen te bestaan onder de bevolking. De jaren in Amerika leveren pas laat succes, niet alles gaat daar van een leiden dakje.

In 2002 vindt premier Poetin het mooi geweest. Hij weet Fetisov tot een terugkeer te bewegen en maakt hem Minister van Sport. Fetisov probeert weer een sportieve ijshockey-infrastructuur op te bouwen, met een juniorliga, de bouw van maar liefst 300 ijshockeystadions en de komst van de Olympische Winterspelen naar Sotsji. Van landverrader tot herbenoemde held van het land.

Een geschiedenisles was nog nooit zo boeiend! Een fascinerende kijkervaring. Regisseur Polsky, zelf een ex-collega ijshockeyspeler, scoort met ‘Red Army’ op alle fronten, ook al begeeft hij zich qua vraagstelling soms op glad ijs…

Ruud Stift

Waardering: 4.5

VOD-release: 7 juli 2015
DVD-release: 7 juli 2015