Refugiado (2014)
Regie: Diego Lerman | 93 minuten | drama | Acteurs: Julieta Díaz, Sebastián Molinaro, Marta Lubos, Valentina García Guerrero, Silvia Bayle, Sofia Palomino, Sandra Villani, Paula Ituriza, Carlos Weber
Het Argentijnse ‘Refugiado’ (de vierde speelfilm van Diego Lerman) vertelt het verhaal van Laura en haar zoontje Matías, die op de vlucht slaan voor hun gewelddadige vriend en vader. De film, een subtiele maar huiveringwekkende thriller die nog lang nadreunt, belicht een onderwerp dat helaas maar al te actueel is. In Argentinië werden volgens de statistieken in 2014 ruim 250 gevallen van femicidio (moord op vrouwen) gemeld. Van overig geweld tegen vrouwen liggen de aantallen nog hoger. Begin 2015 werd de zwangere tiener Chiara Paez gevonden, vermoord door haar 16-jarige vriendje en begraven in de tuin van zijn familie.
Zoals niet zelden, haalt de realiteit de fictie in, zoals duidelijk het geval bij ‘Refugiado’. Regisseur Diego Lerman had niet kunnen weten dat in juni van 2015 (toen zijn film al bijna een jaar uit was) duizenden Argentijnen de straat op gingen om te protesteren tegen geweld tegen vrouwen in het kader van de “Ni una menos”-campagne. Zelf zegt Lerman dat geweld diep geworteld zit in de Argentijnse maatschappij en in alle lagen van de bevolking voorkomt.
Ook dat blijkt uit ‘Refugiado’, waarin de jonge moeder Laura met haar zevenjarige zoontje Matías en een baby in de buik op de vlucht slaat nadat haar vriend Fabián haar (voor de zoveelste keer) in elkaar heeft geslagen. Zoon Matías vindt zijn moeder, nadat zij hem niet is komen ophalen van een feestje, op de vloer van de slaapkamer, een wrak vol blauwe plekken en bloed. Laura besluit met Matías naar een blijf-van-m’n-lijfhuis te gaan, waar ze verschillende andere vrouwen in vergelijkbare situaties treft. Ondanks de goede opvang (Matías vermaakt zich er prima) voelt Laura zich een gevangene in het zwaar bewaakte tehuis en ze staat erop haar eigen plan te trekken, hoe riskant ook. Om aan geld en spullen te komen zijn ze gedwongen plekken op te zoeken waar ze Fabián zouden kunnen treffen. Hij bestookt de twee met telefoontjes waaruit blijkt dat hij het er niet zomaar bij laat zitten. Extra schrijnend wordt het als kleine Mati de telefoon opneemt en zijn vader te woord moet staan.
Door het onderwerp en de cameravoering gaat de film erg onder de huid zitten. De acteurs worden van heel dichtbij gefilmd in voornamelijk lange takes, de muziek speelt een belangrijke rol en het feit dat achtervolger Fabián geen enkele keer in beeld komt draagt bij aan de opbouwende spanning. Het minimale karakter van de plot wordt door al deze elementen aangevuld zodat de kijker de hele film op het puntje van zijn stoel zal zitten. Lerman laat Laura af en toe beslissingen nemen die je als kijker kunt betwijfelen maar anderzijds laat nadenken; wat zou ik in zo’n situatie doen? Een enkele keer wordt de boodschap wat erg expliciet verbeeld. Wanneer Matías (overigens ontroerend gespeeld door de jonge Sebastian Molinaro) in een onbewaakt ogenblik met een stok in zijn hand zijn frustratie uit, blijkt wel erg duidelijk dat geweld geweld uitlokt en dat een gewelddadige maatschappij haar kinderen opvoedt met agressie.
Maar ‘Refugiado’ schroomt niet om de waarheid te vertellen. Het open einde verraadt daarmee dat het gevaar helaas nog niet geweken is. Belangrijk lichtpunt is de warme opvang die moeder en zoon krijgen van vrijwel alle vrouwen in hun sociale netwerk. De mannen, zo is wel duidelijk, daar heb je niet veel aan, maar de vrouwen proberen het tij te keren. De Argentijnse werkelijkheid, met relatief veel vrouwen in hoge posities (tot aan de presidente aan toe), suggereert dat er al veel veranderd is en dat deze gewelddadigheden wellicht ook een machtsstrijd betreffen, die nog niet beslecht is.
Ruby Sanders
Waardering: 4
Bioscooprelease: 17 september 2015