Retour Madrid (1968)

Regie: Bert Haanstra | 21 minuten | documentaire

Ja hoor, dat is ‘m! Die stem van het koekhappen. En van dat creditcardbedrijf. De stem die echte voetballiefhebbers zullen herkennen als de stem van “generaal” Rinus Michels. Nu komt hij ook in beeld, met nog aardig wat haar op zijn hoofd. Hij staat voor een bord tactische instructies te geven aan zijn voetbalteam. Hij legt uit hoeveel er op het spel staat voor deze Europacup en waarom hij zo’n zware conditietraining heeft gegeven: de mannen mogen geen seconde verslappen! Hij geeft een analyse van de tegenstanders – “dit is een werker, geen bouwer” – en geeft Sjakie het advies om gewoon te blijven proberen langs zijn verdediger te komen. Want “jij kan alles met een bal”.

“Sjakie” is natuurlijk niemand minder dan Sjaak Swart. Maar bij deze grote naam houdt het niet op. Want in het trainingslokaal zitten ook Piet Keijzer en, helemaal achterin, met nieuwsgierige blik, de enige echte Johan Cruyff. Pure nostalgie, dus, ook nu weer, in deze film van Bert Haanstra.

Dat is toch vooral de waarde van de film voor de huidige kijker: hij vervult de toeschouwer – met name de voetbalfan – met trots en nostalgie bij het zien van deze nationale grootheden bij elkaar. En het biedt een uniek tijdsbeeld van de staat van de sport en het gedrag van de mensen. Dat commentaar bij de wedstrijd, die reacties van het publiek in het stadion – bij wie je soms duidelijk de namen van de sterspelers van de lippen kunt aflezen -, de voetbalkwaliteiten en -stijl van de spelers, het geeft allemaal een mooie inkijk in een vergane periode en een leuke observatie van observerende mensen.

Want inhoudelijk of qua variatie stelt het allemaal weinig voor. Na de tactiekbesprekingen gaat Haanstra meteen over naar de eerste wedstrijd tussen Ajax en Real. Na het gelijkspel volgt dan de vlucht naar Madrid voor de returnwedstrijd en vervolgens de registratie van die partij, die helaas op een verlies uitdraait. Het is in feite een compacte, oude versie van een avondje Studio Sport met vooral beelden van en commentaar bij die twee wedstrijden. Maar natuurlijk is er meerwaarde door de periode waarin het zich afspeelt en de mensen die erin figureren. Daarnaast zijn de gefilmde reacties van het publiek altijd amusant bij Haanstra. ‘Retour Madrid’ heeft uiteindelijk weinig om het lijf, maar is desalniettemin aangenaam genoeg. Het is een korte voetbalfilm met een vleugje ‘Alleman’.

Bart Rietvink