Revue – Predstavleniye (2008)
Regie: Sergei Loznitsa | 82 minuten | documentaire
De Russische regisseur Sergei Loznitsa heeft de smaak goed te pakken. Met ‘Revue’ levert hij alweer zijn elfde documentaire af, waarbij hij de inhoud als het ware heeft gesampled van oud filmmateriaal. Niet dat dat een bestaande term is in film, maar dat is wel wat hij doet. Als een soort Fatboy Slim gebruikt hij materiaal van anderen om er iets nieuws mee te maken, om het daarna tot zijn creatie te om te vormen. Nu ontstaat wellicht het beeld dat het heel hip is wat hij allemaal doet, maar dat is het niet per se. Daarvoor is het eindresultaat te realistisch en onopgesmukt. Maar nieuw is het wel, vooral door het onderwerp en Loznitsa is er een meester in. De man heeft verstand van film en verstand van compositie.
Zijn formule is simpel: neem oud filmmateriaal over een bepaald Russisch onderwerp, zoals het beleg van Leningrad (‘Blockade’; 2006), de werk- en leefomstandigheden van de Russiche arbeider (‘Factory’; 2004) of het leven in Rusland in de tijd van Chroetsjov (‘Revue’), zoek ze uit en zet ze in een verhalende volgorde, zodat ze samenhang en een opbouw krijgen. Bewerk daar waar nodig, door restauratie van beeld en geluid, of zet er een geheel nieuwe soundtrack onder (muziek én geluiden, dus ook stemmen en bijvoorbeeld auto’s). En voilá: weer een nieuwe documentaire.
Het klinkt allemaal heel simpel, maar wie de documentaires van deze maker ziet, krijgt al snel door dat dit gemaakt is door een prof. Het uitzoeken is op zich al een monnikenwerk; en dan moet je wel de juiste beelden vinden en een idee volgen om de beelden aan op te hangen. De montage en de regie zijn vlekkeloos en her en der zijn er dus geluidselementen toegevoegd om het allemaal beter over te laten komen. Hier is iemand aan het werk die niets aan het toeval over laat. En iemand die hart voor zijn onderwerp heeft, zijn thuisland Rusland.
Eigenlijk dus: de Sovjet Unie, het Rusland van de communisten in de jaren 50 en 60. Prachtig om te zien hoe iedereen zijn best doet er wat van te maken. Men gelooft erin, ook al zijn bepaalde principes nogal tegenstrijdig, zoals het afgeven op de oude situatie (onder de tsaar), vanwege onderdrukking, die onder Chroetsjov verdwenen zou zijn. Terwijl er in die tijd echt niet tegen de communisten in te gaan viel zonder je leven op het spel te zetten. Dit feit komt uiteraard niet aan bod, integendeel. Wat we zien is een land waarin alles, werkelijk alles, ook de kunst, in dienst staat van het uitdragen van de communistische principes, fascinerend. Alles wordt gebruikt voor propaganda. Het is zo veel, dat je alleen al door er naar te kijken met een gevoel van: “dit kan gewoon niet lang goed gaan!” Loznitsa geeft echter geen enkele vorm van commentaar, de subtekst spreekt voor zich, met beelden die overigens her en der ook werkelijk schitterend zijn, dat wel. Rusland bezit een prachtig landschap en ook de beelden van het platteland en de mensen laten je niet onberoerd.
Sergei Loznitsa heeft met ‘Revue’ weer laten zien een meester te zijn in het vertellen van een boeiend verhaal, dat bestaat uit elementen die hij niet bedacht en niet gefilmd heeft, door ze in een spannende(re) context te plaatsten. De film voldoet aan zijn hoge standaard en is de moeite van het kijken meer dan waard. Toch zou het zo langzamerhand interessant zijn eens een honderd procent authentieke film te zien van de hand van zo een getalenteerd maker.
Arjen Dijkstra