Richard III (1995)

Regie: Richard Loncraine | 104 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Ian McKellen, Annette Bening, Jim Broadbent, Robert Downey Jr., Nigel Hawthorne, Kristin Scott Thomas, John Wood, Maggie Smith, Jim Carter, Edward Hardwicke, Adrian Dunbar, Tres Hanley, Dominic West, Roger Hammond, Tim McInnerny

Shakespeare-puristen zullen al bij de eerste scène opschrikken, als een tank dwars door een muur ramt en een man in een gasmasker met een ademhaling à la Darth Vader de rechtmatige koning van Engeland dood schiet. Zo begint namelijk de zeer ‘moderne’ verfilming van het wereld-beroemde toneelstuk over de belichaming van het kwaad.

De man achter het masker is Richard, hertog van Gloucester, handelend om zijn broer Edward koning te maken. Hij is een gebochelde kettingroker met een misvormde arm en een dun streepsnorretje. Ian McKellen geniet zichtbaar van zijn dankbare rol om een man zonder scrupules neer te zetten, die met gevoel voor (zwarte) humor iedereen om zeep helpt die hem in de weg zit. De kijker wordt niet alleen als een magneet aan hem vastgezogen door zijn voortreffelijke acteerprestatie, maar raakt – door zijn gemompelde terzijdes, sluwe knipoogjes en haast achteloze blikken in de camera – ook rechtstreeks betrokken in zijn grandioze samenzwering.

McKellens Hitleriaanse Richard (de parallellen zijn niet te missen) is het magistrale middelpunt, maar hij krijgt prima tegenspel van de bijrolspelers, waarbij vooral Maggie Smith een pluim verdient als de bejaarde moeder van Richard, die hem verbaal tot op de grond afbreekt.

Enig minpuntje wat dat betreft zijn de twee Amerikanen in de cast, Anette Bening als koningin Elizabeth en Robert Downey jr. als haar broer Rivers, die toch wat moeite blijken te hebben met de cadans van Shakespeare’s wervelende zinnen. De film ziet er glossy uit en ademt de sfeer van de jaren 30, van de gebruikte muziek tot de werkelijk fantastische kostuums en sets. Over de top is het natuurlijk allemaal wel – en dat was dan ook precies de bedoeling. Telkens opnieuw komen de makers met slimme vondsten om de handeling van de periode 1471-1485 over te brengen naar een fictieve pre-WO II setting, met als meest briljante uitschieter de invulling van de klassiek geworden uitroep: “A horse! A horse! My kingdom for a horse!”

Het enige grote manco aan deze verfilming is dan ook dat de film eigenlijk veel te kort is en het einde wat afgeraffeld aanvoelt. Als de geweldspiraal waar Richard door zijn daden in verzeild raakt, tot een definitieve uitbarsting komt, wordt er abrupt een eind aan het verhaal gebreid. Juist de slotscène laat veel te wensen over, waardoor je toch met een enigszins onbevredigd gevoel achterblijft.

Al met al is deze versie van ‘Richard III’ onconventioneel, verfrissend, maar trouw aan letter en geest van het oorspronkelijke toneelstuk. Ook de meest fanatieke puristen zullen hiervan genieten.

Hans Geurts

Waardering: 4

Bioscooprelease: 20 juni 1996