Roma – Fellini’s Roma (1972)

Regie: Federico Fellini | 113 minuten | komedie, drama | Acteurs: Peter Gonzales Falcon, Fiona Florence, Britta Barnes, Pia De Doses, Marne Maitland, Renato Giovannoli, Elisa Mainardi, Galliano Sbarra, Paola Natale, Ginette Marcelle Bron, Mario Del Vago, Alfredo Adami, Stefano Mayore

‘Ik gooi de kat van het balkon!’ schreeuwt een klein jongetje in Fellini’s ‘Roma’. Zelden kon een stad met zo weinig woorden worden samengevat. In dit korte zinnetje zit het allemaal: de bravoure, de zelfoverschatting, het geweld, de levenslust, de chaos en de onvolwassenheid die kenmerkend zijn voor de Italiaanse hoofdstad.

In ‘Roma’ schetst Fellini een levendig beeld van zijn geboortestad. De stad van het eten, het nachtleven en de cultuur, maar ook de stad van het fascisme, het strikte Roomse geloof en de decadentie. De film lijkt geen logische lijn te volgen, maar is in plaats daarvan opgebouwd uit scènes die als een lappendeken een innemend beeld schetsen van het Romeinse leven. Soms neemt Fellini daarbij een uitstap naar de geschiedenis, soms schetst hij situaties die alleen voor hem herkenbaar zijn en soms lijkt hij vooral geïnteresseerd te zijn in Rome als omgeving. Op deze momenten gebruikt hij de fraaie gebouwen, het rijke palet aan mensen en de kakofonie van geluiden met name als de ingrediënten voor opvallende beeldcomposities die geen ander doel dienen dan te imponeren.

Je zou kunnen verwachten dat zo’n concept een film oplevert die met name interessant is voor een geduldig en kunstminnend publiek. Niets is echter minder waar. Door de rijke mix van filmstijlen weet ‘Roma’ een breed publiek te boeien, hoewel lieden die op zoek zijn naar een avond puur vertier nu ook weer niet helemaal de juiste doelgroep vormen. ‘Roma’ louter een kunstfilm noemen is echter het andere uiterste. Veel eerder is dit een film die het midden houdt tussen documentaire, speelfilm en reisverslag. Vaak beschouwend, soms lyrisch, maar vaker nog observerend.
Wat uit deze observatie naar voren komt is geen eenduidig beeld. Rome wordt hier neergezet als een bron van tegenstrijdigheden, zowel onder haar bevolking als in haar cultuur. Het is een stad die constant in beweging is en met elkaar overhoop ligt, maar juist in die dynamiek ligt de aantrekkingskracht van Rome besloten. Hier vindt men geen rust en reinheid, maar chaos en viezigheid waarin het besef ligt besloten dat men lééft. Fellini’s ‘Roma’ moet men zien als een poging deze levenslust om te zetten in dromerige filmbeelden die vooral en ten eerste inwerken op het gevoel en pas daarna op het verstand.

Zoals uit bovenstaande lovende woorden valt op te maken slaagt de film ook veertig jaar na dato nog wonderwel in deze opzet. Gebruikmakend van alledaagse taferelen weet Fellini een beeld neer te zetten van Rome dat zowel herkenbaar als desoriënterend is. Eenieder die de stad weleens bezocht heeft zal zich herkennen in de architectuur, de straattaferelen en de schijnbare verhitte discussies die de Romeinen op iedere straathoek met elkaar lijken te voeren. Tegelijkertijd laat Fellini deze alledaagsheid de contouren aannemen van een abstract schilderij door het ontbreken van een verhaal, het vermengen van filmgenres en zijn afwijkende blik op compositie. Dit besef dringt uiteindelijk tot je door wanneer je tezamen met een groep motorrijders nog eenmaal langs alle monumenten van de stad trekt, slechts verlicht door de koplampen van de motoren en het kunstlicht van de lantaarnpalen. Het zijn monumenten die je al meerdere keren in je leven voorbij hebt zien komen, maar je bekeek ze nog nooit op deze manier.

Sander Colin

‘Roma’ verschijnt dinsdag 15 mei 2012 op DVD.