Senso (1954)

Regie: Luchino Visconti | 115 minuten | drama, oorlog, romantiek, geschiedenis | Acteurs: Alida Valli, Farley Granger, Heinz Moog, Rina Morelli, Christian Marquand, Sergio Fantoni, Tino Bianchi, Ernst Nadherny, Tonio Selwart, Marcella Mariani, Massimo Girotti    

“Garibaldi, Garibaldi, man uit de geschiedenis. Garibaldi, Garibaldi, wie was dat ook alweer?” zong Hans Teeuwen in één van zijn cabaretvoorstellingen. In Visconti’s film ‘Senso’ wordt hier maar heel summier antwoord op gegeven. Het blijkt een Italiaanse vrijheidsstrijder te zijn geweest; veel verder dan dat gaat de geschiedenisles niet. De historische achtergrond blijkt dan ook niet het belangrijkste element te zijn in de film. Nee, het gaat om de verboden liefde tussen de Italiaanse gravin Livia (Alida Valli) en de Oostenrijkse officier Franz (Farley Granger). Een pact met de vijand, dus. Het is zo’n klassiek, tragisch liefdesverhaal dat wel slecht af móet lopen. ‘Senso’ biedt helaas weinig diepgang of verrassingen, maar wordt ternauwernood boven water gehouden door degelijke vertolkingen en mooie cinematografie, waarbij vooral Venetië goed tot zijn recht komt.

De eerste scènes van de film, die zich afspelen in een Venetiaans operagebouw waar de bezoekers verbaal in opstand komen tegen de hier ook aanwezige Oostenrijkse militairen (de bezetters), doen vermoeden dat het hier om een sterk politiek georiënteerde film gaat, maar dat is slechts schijn. Natuurlijk gaat de Italiaanse onafhankelijkheid Visconti aan het hart maar het is niet het verhaal dat centraal staat. De setting tijdens de proloog – de opera – geeft misschien beter aan welke toon en focus de film heeft. ‘Senso’ is gewoon een bombastisch melodrama dat mooi is qua vorm, maar karig qua inhoud.

Wellicht kan de goedwillende kijker nog waardevolle thematiek uit de verboden relatie halen – zoals het verval van de aristocratie – maar het enige dat waarschijnlijk de aandacht van de kijker op verhalend vlak vast zal kunnen blijven houden is de hoop – of wanhoop – van de gravin, die het soort romantiek gevonden denkt te hebben dat ze nooit heeft gekend en zich – toch tamelijk in de herfst van haar leven – aan deze hoop op passie en geluk vast wil klampen. Ten koste van de vrijheidsstrijd van haar landgenoten, die ze bereid is op het spel te zetten om maar bij haar geliefde te kunnen zijn. Onverantwoord, naïef, verwerpelijk? Noem het maar liefde.

De eerste ontmoetingen tussen de gravin en de officier slagen er nog in de kijker te overtuigen van de romantiek en de passie, en hun wandeling door de straten van Venetië komt bijna net zo sprookjesachtig over als Livia het zelf ervaart – en communiceert middels haar voice-over (het prachtige camerawerk, met mooi de verticale lijnen van de gebouwen benadrukt, waarvoor zich het liefdespel van de hoofdrolspelers afspeelt, helpt hier ook enorm bij). Maar steeds meer komt het theatrale karakter van de dialoog en (soms) het spel op de voorgrond, waardoor de kijker te veel op een afstand blijft en nooit echt mee kan leven met de personages. Wanneer de gebeurtenissen in de plot ook weinig verheffend blijken te zijn – het verstoppen van de minnaar, “stoeipartijtjes” in het hooi – en de personages er ook niet sympathieker op worden, verliest de kijker op den duur de interesse in het verhaal.

Gelukkig dat de laatste acte nog voor enige opleving zorgt door een aardig in beeld gebrachte veldslag en het tonen van het ware gezicht van de officier, die nu een interessant scherp randje laat zien, een welkome afwisseling voor de braaf ogende acteur Farley Granger (bekend uit Hitchcocks ‘Strangers on a Train’). Al met al maakt dit van ‘Senso’ een weinig opzienbarend, maar nog net acceptabel liefdesdrama.

Bart Rietvink