Shadow World (2016)

Regie: Johan Grimonprez | 98 minuten | documentaire

Wie de prikkelende visuele kwaliteit kent van het werk van Johan Grimonprez (‘Dial H-I-S-T-O-R-Y’) zou verrast kunnen zijn door de geserreerde indruk die ‘Shadow World’ achterlaat. Hierop komen we later terug. De kijker krijgt in deze documentaire, gebaseerd op Andrew Feinsteins boek ‘The Shadow World: Inside the Global Arms Trade’, een indrukwekkend rijtje sprekers aangereikt uit verschillende richtingen van het wapendebat. Journalisten, onderzoekers, politici, een wapenhandelaar, een Amerikaanse chef-staf, een ambassadeur van Saudi-Arabië. En dat zonder voice-over. Een mitrailleurvuur aan evidence based informatie is het. De blik van Grimonprez blijft daarbij constant gericht op de driehoek VS-GB-Midden-Oosten, van Reagan en Thatcher tot nu. Grimonprez weet de kijker te overtuigen van de betrokkenheid van politici bij het in stand houden en zelfs vermeerderen van de invloed van de wapenindustrie. Een paar voorbeelden: Dick Cheney die na een ministerschap van Defensie in de jaren negentig bestuurder wordt bij Halliburton, een logistiek bedrijf dat wordt ingeschakeld wanneer Cheney – terug als vicepresident, met zijn regering een oorlog begint in Irak. Of Tony Blair, die ten overstaan van de wereldpers – met George W. Bush aan zijn zijde, verklaart dat de relatie met Saudi-Arabië belangrijker is dan een onderzoek naar steekpenningen vanuit de Britse wapenindustrie, dat hij zojuist heeft stopgezet.

We kunnen nog even doorgaan, maar nu de beelden. ‘Shadow World’ begint en eindigt symbolisch met footage van WOI, de oorlog die alle oorlogen overbodig zou maken. Treffend, maar sterker nog zijn de real life-beelden van de impact van de oorlogsdaden in het Midden-Oosten. Kinderen die letterlijk worden weggeblazen door bommen, dat zie je niet zomaar op het Journaal. Beelden als hamer, om de spijker van de boodschap vast te slaan. Met zoveel visuele vuurkracht dreigt het Stockholmsyndroom de kop op te steken bij de kijker. Grimonprez zoekt diens overtuiging en vindt die op eigen kracht, maar laat ook de nuance weg dat een oorlog tegen Saddam nooit zou zijn begonnen zonder 9-11, al weet hij mooi aan te geven dat de wapenindustrie geen moeite heeft met een oorlog extra. Minder overtuigend is het slotbetoog dat ook Obama de continuïteit van de wapenindustrie heeft gewaarborgd in de jaren van zijn presidentschap. Je zou immers ook kunnen stellen dat het kernwapenverdrag met Iran en de afwezigheid van grondtroepen in de strijd met IS het bewijs zijn van het tegendeel: die Obama heeft wel degelijk iets in te brengen tegen de wapenindustrie. De voorsprong die Grimonprez heeft opgebouwd bij zijn kijkers is dan echter al te groot om nog van een wedstrijd in overtuigingen te kunnen spreken.

Jan-Kees Verschuure

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 17 november 2016
DVD-release: 10 februari 2017