Shadows (1959)

Regie: John Cassavetes | 87 minuten | drama | Acteurs: Ben Carruthers, Lelia Goldoni, Hugh Hurd, Anthony Ray, Dennis Sallas, Tom Reese, David Pokitillow, Rupert Crosse, Davey Jones, Pir Marini, Victoria Vargas, Jack Ackerman, Jacqueline Walcott, Cliff Carnell, Jay Crecco, Ronald Maccone, Bob Reeh, Joyce Miles, Nancy Deale, Gigi Brooks, Lynn Hamilton, Marilyn Clark, Joanne Sages, Jed McGarvey, Greta Thyssen, John Cassavetes, Seymour Cassel, Bobby Darin, Ellen Paulos, Gena Rowlands, Jean Shepherd

Zonder dialogen, zonder script, zonder professionele acteurs ging onafhankelijk filmmaker John Cassavetes in de jaren vijftig aan de slag. Zijn debuut ‘Shadows’ is een film die gedragen wordt door intrigerende karakters. Er is een glimp van een plot aanwezig, maar het wordt aan de personages overgelaten het verhaal voort te stuwen. De regisseur laat zijn (handheld) camera op zijn dooie gemak registreren wat zijn cast doet, en maalt hierbij niet om filmische tradities.

Twee Afrikaans-Amerikaanse broers en een zus delen een appartement in Manhattan. De oudste broer (Hugh Hurd) is zwart. Hugh is een getalenteerde, maar zeer ondergewaardeerde zanger in een nachtclub. Zijn doorbraak moet nog komen. Wanneer de film van start gaat zien we dat hij zich vernederd voelt omdat hij de strippers, die na zijn optreden het podium zullen sieren, moet aankondigen. Hij vindt dit beneden zijn stand. Uiteindelijk zal hij moeten beslissen wat zwaarder weegt: vriendschap (met zijn manager) of succes.  De tweede broer (Ben Carruthers) heeft een veel lichtere huid en gaat door voor blank. Hij hangt voornamelijk in cafés met zijn vrienden, terwijl ze kaart spelen en meisjes proberen te versieren. Eigenlijk weet Ben niet zo goed waar hij bij hoort, zijn zoektocht naar zijn identiteit is er een die ras, tijd en plaats overschrijdt. Zus Lelia (de beeldschone Lelia Goldoni) is de meest blanke van de drie. Haar huidskleur wordt pas een probleem, wanneer haar vriend Tony (Anthony Ray) Hugh ontmoet. Ondanks dat Tony Lelia net eeuwige trouw en liefde heeft beloofd, kan hij zijn schok niet onderdrukken. Hugh beschermt zijn zusje en vraagt Tony te vertrekken. Met hulp van haar liefhebbende broers moet de jonge Lelia om zien te gaan met deze teleurstelling. Het is moeilijk aan te geven op wie de nadruk nu eigenlijk ligt: Cassavetes geeft alle drie de personages ruimschoots de tijd om tot volle ontwikkeling te komen en laat de kijker op een intieme en liefdevolle manier deze familie binnen. Cassavetes schoot op 16mm en in zwart wit een prachtig realistisch tijdsbeeld van New Yorkse jongeren in de jaren vijftig.

‘Shadows’ is een van de eerste, zo niet de eerste, onafhankelijke Amerikaanse film. Cassavetes inspireerde menig aspirant filmer, waaronder Martin Scorsese, Jim Jarmusch en Peter Bogdanovich. Hij bewees dat het mogelijk was een film te maken buiten de muren van Hollywood studio’s, niet voor het geld, maar voor de lol van het filmmaken. De acteurs rolden zo van de door hem georganiseerde en geleide workshop (gefinancierd met het geld dat hij verdiende als acteur) de set op. Geen van de medewerkers wist ook maar iets van geluid of montage, waardoor ‘Shadows’ een goede leerschool bleek te zijn. Het is daarom dat de film ruw en rommelig oogt, het geluid niet altijd naar wens is en de dialogen soms onverstaanbaar zijn. Omdat de dialogen geïmproviseerd zijn, en er geen geschreven dialogen voorhanden waren, kostte het de filmmaker bijvoorbeeld erg veel tijd en moeite om de dialogen weer passend en hoorbaar te krijgen. De jazzy muziek in ‘Shadows’ van Shifi Hadi en Charles Mingus is bijzonder effectief, en tilt de kijkervaring naar een hoger plan.

Cassavetes’ debuut lijkt uit de losse pols geschoten, maar er ligt feitelijk wel een scenario aan ten grondslag. Hoewel de film barst van de technische mankementen is het duidelijk dat het een film is die met waanzinnig veel enthousiasme en liefde voor het product gemaakt is. Het bood de acteurs en filmmaker een manier om zichzelf uit te drukken. Een opgepoetste variant van deze film is iets waar niemand op zit te wachten. Deze film is een pareltje in de Amerikaanse filmgeschiedenis, die elke serieuze filmliefhebber met interesse in filmhistorie minstens een keer gezien moet hebben.

Monica Meijer