Smakelijk eten! (2010)

Regie: Walther Grotenhuis | 90 minuten | documentaire

“Wat eten we vandaag?” In veel Westerse huishoudens wordt deze vraag dagelijks geuit. Dat deze vraag stellen in andere landen een open deur is, staan we niet dagelijks bij stil. Waar de gemiddelde huisvrouw of -man eveneens niet bij nadenkt is wat er eigenlijk opgeofferd wordt voor de ingrediënten die wij hier in de pan gooien om er bijvoorbeeld een lekker roerbakgerecht van te maken. Dat onze cuisine de laatste decennia enorm geïnternationaliseerd is, is een feit. In de jaren tachtig nog was Mexicaans, Spaans of Japans eten een uitzondering in de Nederlandse keukens. Er werd gegeten wat in het seizoen was, dus dat betekende dat er alleen maar sla of aardbeien in de zomer op tafel kwam. Tegenwoordig eten we onze buiken het hele jaar door rond met groente, fruit en vis, die voorheen nog seizoensgebonden waren. Het is een kwestie van het afstemmen van het aanbod op de vraag. In ‘Smakelijk eten!’ gaat documentairemaker Walther Grotenhuis op zoek naar de bedrijven die ervoor zorgen dat wij dagelijks boontjes, garnalen en varkensvlees kunnen eten. Ondertussen bereidt hij samen met een chefkok een overheerlijke maaltijd voor een klein gezelschap. Op het menu staan onder andere boontjes, een gegrild speenvarken en garnalen…

In Mato Grosso in Brazilië bezoekt hij een sojabonenplantage. De boer die de talloze kubieke meters land bezit heeft geen hoge pet op van de milieupolitie en maakt zich geen zorgen om de consequenties van zijn acties: hij brandt gerust ‘s nachts nog een paar hectare bosgrond af om zijn plantage nog winstgevender te maken. (“Die satelliet werkt ‘s nachts toch niet”). Met alle gevolgen van dien… Sojabonen vormen het belangrijkste bestanddeel van varkensvoedsel. Dankzij deze sojaboer kunnen wij dus genieten van onze karbonades, frikandellen en varkenslapjes.

Grotenhuis laat ons ook kennismaken met een rijke garnalenkweker in de Filipijnen. Zijn kunstmatig aangelegde kweekvijvers hebben hem in de loop der jaren zoveel geld opgeleverd dat hij niet toestaat dat Grotenhuis zijn huis filmt, omdat hij bang is dat ontvoerders dan op een idee worden gebracht. Uiteraard is er ook een keerzijde van de rijkdom van deze zakenman. De mangrovebossen vormden vroeger een enorme bron van voedsel voor de arme bewoners langs de Filipijnse kust, maar dankzij de komst van kwekerijen als die van Vergara hebben zij het onderspit moeten delven en zijn de mangrovebossen massaal gekapt.

Kenia blijkt een paradijs voor het kweken van boontjes. Het land dat rond de evenaar gelegen is biedt een ideaal klimaat, zodat wij het hele jaar door voorzien worden van verse boontjes. De eigenaar van de grote kwekerij Homegrown vertelt enthousiast over zijn plantage en laat een irrigatiesysteem zien, dat ervoor zorgt dat de grond waarin de planten staan altijd vochtig genoeg zijn. Grotenhuis reist mee met twee Nederlanders die zakelijke belangen hebben bij dit bedrijf: zij importeren de boontjes naar Nederland. Wanneer zij zien wat de directe gevolgen zijn van de plantage zijn zij, terecht, geschokt. De filmmaker laat de kijker namelijk ook kennismaken met volkeren die aan de rivier wonen, en die niet begrijpen waarom de rivier daar droog staat. Hij filmt een vrouw die dagelijks zeven kilometer door het dorre landschap moet lopen om water te halen. Vijfentwintig liter draagt ze op haar hoofd; “net zoveel als ik gebruik voor mijn dagelijkse douchebeurt,” laat de voice-over weten. En dan moet ze dus nog zeven kilometer terug… Het zijn ontluisterende beelden en woorden. Wie zijn wij eigenlijk om elke dag zoveel keus te willen in de supermarkt of bij de groenteboer? Daarmee stelen wij immers indirect het kostbare, schaarse water van deze mensen… Of is water in die landen een goed waar betaald voor moet worden en geldt het recht van de sterkste (lees: rijkste)? Hoewel de regisseur wel partij lijkt te trekken voor de arme en onderdrukte bevolkingsgroepen, laat hij niet na om beide kanten van het verhaal te tonen en krijgen we ook de voordelen van de kwekerijen mee: werkgelegenheid, bijvoorbeeld. Maar wanneer de baas van Homegrown dan vertelt dat ze ook voetbaltoernooien organiseren, omdat sport een belangrijke factor is in het tevreden stellen van de werknemers en Grotenhuis dat illustreert met beelden van de vrouw die haar dagelijkse portie beweging haalt uit het halen van water, is duidelijk waar zijn sympathie ligt.

‘Smakelijk eten!’ is een goed doordachte, mooi gefilmde documentaire over een interessant onderwerp. Hoewel het thema al eerder is aangekaart in bijvoorbeeld ‘We Feed the World’ blijft het belangrijk om aandacht te schenken aan de problematiek. Elke kijker die bewust gemaakt wordt van de achtergrond van zijn dagelijkse maaltijd, is er weer een. ‘De een zijn dood is de ander zijn brood’ gaat nog altijd op. Helaas ook letterlijk.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 10 maart 2011