Something Better to Come (2014)

Regie: Hanna Polak | 98 minuten | documentaire, biografie

Rokende kinderen, alcoholistische ouders en zwaarmoedige levensinzichten bevolken deze grauwe documentaire van Poolse filmmaker Hanna Polak. Gedurende veertien jaar volgde ze het meisje Yula terwijl ze opgroeit op de grootste vuilnisbelt van Europa, en dat leidt tot een onthutsende inkijk in haar alledaagse leven. De meervoudige prijswinnende documentaire is zo effectief in het schetsen van een leven tussen het afval dat je het niet gemakkelijk zal kunnen afschudden.

Tijdens de opening van ‘Something Better to Come’ is Yula tien jaar oud. Ze woont met haar moeder in de Svalka, de vuilnisbelt, sinds ze hun huis verloren. Officieel is het verboden gebied en mag er niemand wonen; in de realiteit worden de vuilniswagens achtervolgd door geduldige svalkabewoners die klaarstaan om door het nieuwe afval te zeven op zoek naar iets bruikbaars. Yula heeft er echter ook vriendjes en vriendinnetjes waarmee ze bezig is met zaken als mascara, nagellak en haarkleuring. Haar visie op haar leefomgeving is zowel verbitterd als laconiek: “Hier is iedereen aardig voor me. In het dorp kreeg je nog geen boterham.” Maar naarmate ze verder opgroeit wordt ze stiller, kritischer. Ze ziet geen toekomst meer voor zichzelf tussen het afval, maar weet niet hoe ze er weg moet komen.

Polaks camera is er alleen om het leven te vangen, niet om kritiek te leveren of advies te geven. De documentaire vertelt Yula’s verhaal zonder ondertoon en dat is voldoende. Situatieschetsen spreken uit de beelden zelf – Polak vindt bevroren lijken in kuilen, filmt kinderen die roken als schoorstenen en drinken tot ze erbij neervallen. Haar simpele observaties van mensen die midden in de winter met trillende handen proberen thee te zetten zijn schrijnend, slechts voorbeelden van de alledaagse realiteit daar. “Ons leven is wachten de op de lente”, stelt een jongetje mismoedig vast.

Een gevaar van veertien jaar aan beelden schieten is dat je met een teveel aan materiaal komt te zitten en het lastig wordt zaken weg te laten. Het is prijzenswaardig dat Polak het heeft weten te destilleren tot 105 minuten, maar ook daarbinnen had ze betere keuzes kunnen maken. De opening is nu te langdradig en ook tussen Yula’s verschillende snippertjes aan leven door zit een hoop opvulmateriaal. Na het zoveelste korrelige shot van een rijdende vuilniswagen heb je het wel gezien, en wil je terug naar de mensen die zulke vertrouwde gezichten zijn geworden. Ook voelt het einde veel te gehaast. Het overgrote deel van de documentaire volgt Yula tussen de leeftijden tien en zestien. In het laatste half uur flitsen er nog eens acht levensjaren voorbij, en dat voelt – zeker na zo’n traag begin – afgeraffeld.

‘Something Better to Come’ onthult een wereld die zich slechts twintig kilometer bij het Kremlin vandaan bevindt, die indicatief is van bovenmatige misstanden in de Russische maatschappij. “Zijn wij dan geen mensen?”, vraagt een vrouw zich af. De documentaire bewijst dat juist deze mensen alles verloren hebben behalve hun menselijkheid. Het is lastig om gedurende de gehele speeltijd van de film naar de deprimerende leefomstandigheden te kijken, maar dat wordt goedgemaakt door het kameraadschap dat er bestaat. Er wordt gedeeld, er wordt gezorgd, en het is opvallend hoe goed ze voor verschillende dieren zorgen. Uiteindelijk omvat ‘Something Better to Come’ meer dan Yula’s leven als opgroeiende tiener alleen. Het toont ook de mensen om haar heen die dromen of niet meer dromen kunnen.

Maaike Tol

‘Something Better to Come’ verschijnt dinsdag 17 november 2015 op DVD.