Sophie Scholl- Die Letzten Tage (2005)
Regie: Marc Rothemund | 117 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Julia Jentsch, Alexander Held, Fabian Hinrichs, Johanna Gastdorf, André Hennicke, Florian Stetter, Johannes Suhm, Maximiliam Brückner, Lili Jung, Jörg Hube, Petra Kelling, Franz Staber
Hoe is het om als inwoner van een bepaald land steeds weer opnieuw geconfronteerd te worden met het gemeenschappelijke verleden, de gemeenschappelijke schuld? Sterker dan alle landen die wat aanklooiden met slaven of waarvan de burgers tegen elkaar gestreden hebben, sterker dan welk land dan ook ligt er op Duitsland een vieze grote smet. Als je aan Duitsland denkt denk je aan uniformen, fabrieken en een agressief aandoende taal. En ook Duitsers zelf lijken hier last van te hebben. Duitse kunstenaars maken werken met lange gangen en verbrande boeken en de bekendste recente Duitse films zijn ‘Der Untergang’ (over de ondergang van Hitler en zijn Reich) en ‘Das Experiment’ (over een psychologisch experiment met gevangenisbewaarders en gevangenen, wat volledig uit de hand loopt). Deze twee films van Hirschbiegel zijn zeer beklemmend, iets wat in veel mindere mate geldt voor ‘Sophie Scholl’.
De titelheldin uit ‘Sophie Scholl’ is een Duitse heldin, een studente en een vreedzame verzetsstrijdster van ‘Die Weisse Rose’. Met haar liefde voor het leven en mensen, haar standvastigheid en moed biedt zij de Duitsers een kans om wat meer met het verleden in het reine te komen. Zij is het bewijs dat niet alle Duitsers fout waren in de oorlog. Vandaar misschien dat deze film veel minder de opzet heeft van een actiefilm, maar eerder van een portret van deze hoofdpersoon. De acties van ‘Die Weisse Rose’ krijgen we nauwelijks te zien, er is weliswaar een spannende scène in het begin van de film, waarin Sophie met haar broer pamfletjes verspreidt op de universiteit, maar daarna worden de leden van de verzetsgroep direct gearresteerd. Wat volgt is slechts de afloop naar het definitieve eind van de organisatie. Hoeveel ‘Die Weisse Rose’ werkelijk voor elkaar gekregen heeft wordt daardoor niet erg duidelijk. Waar het vooral om lijkt te gaan is het ‘idee’ van ‘Die Weisse Rose’: op een vreedzame manier opkomen voor je idealen.
Sophie Scholl was bereid te sterven voor haar idealen. Zo’n heroïsche daad heeft iets onmenselijks. Als een moderne Jeanne d’Arc gaat Sophie haar lot tegemoet, af en toe biddend, een enkele keer huilend en één keer schreeuwend, maar nooit als de vijand het kan zien. Die vijand – de nazi’s- zijn dan ook compleet verward als ze met dit meisje geconfronteerd worden, ze overschreeuwen zichzelf om haar woorden maar niet te horen, alsof ze weten dat zij gelijk heeft: deze oorlog kan niet gewonnen worden en de wreedheden gaan veel te ver. Met name de officier die Sophie moet ondervragen is onder de indruk, aanvankelijk gelooft hij in haar onschuld en als blijkt dat ze wel schuldig is wil hij haar nog een kans geven haar bekentenis aan te passen. Deze man, Robert Mohr (gespeeld door Alexander Held) is de broodnodige sympathieke nazi in de film, een gewone man die te sterk gelooft in orde en regelmaat.
De dialogen met Mohr komen niet altijd even natuurlijk over, er wordt dan wel gegarandeerd dat de film de werkelijkheid zo nauwgezet mogelijk volgt, maar zouden de twee werkelijk zo lang filosofisch gediscussieerd hebben? Helemaal over-the-top lijkt de scène in de rechtszaal, met de extravagante schreeuwlelijk van een rechter Freisler (André Hennicke). Zijn scheldkanonnades zijn echter gebaseerd op originele filmopnamen, wat de scène des te indrukwekkender maakt.
Hennicke en Held spelen goed, maar het is het uitstekende acteerwerk van Julia Jentsch – voor wie na ‘Der Untergang’ en ‘The Edukators’ deze rol een logisch vervolg was- waardoor je als kijker keer op keer ontroerd wordt. Dat ze telkens weer naar de blauwe lucht wil kijken, praat over haar verloofde en aan het begin van de film danst op een liedje van Billie Holliday moet de kijker een idee geven hoe levenslustig Sophie Scholl was. Ze komt eerder over als dromerig, maar dat maakt voor de film verder weinig uit. ‘Sophie Scholl- Die letzte Tage’ maakt indruk en zorgt dat je je gaat afvragen: ‘Wat zou ik doen?’
Emy Koopman
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 15 september 2005