Spaceballs (1987)

Regie: Mel Brooks | 96 minuten | komedie, science fiction | Acteurs: Bill Pullman, John Candy, Rick Moranis, Mel Brooks, Daphne Zuniga, George Wyner, Joan Rivers, Dick van Patten, Michael Winslow, Lorene Yarnell, John Hurt, Sal Viscuso, Ronny Graham, JMJ. Bullock, Leslie Bevis

Vreemd genoeg was er eigenlijk nooit een parodie gemaakt op de razend populaire Star Wars-films die begin jaren 80 de bioscopen vol lieten stromen. Dat dacht regisseur/acteur Mel Brooks ook en in 1987 was het eindelijk zover. Met de film ‘Spaceballs’ zette Brooks de eerste en enige spoof rond George Lucas scifi-epos op de kaart. Dat de, vaak platte en droge, humor van Brooks niet bij iedereen in de smaak viel moge duidelijk zijn. ‘Spaceballs’ leeft nu verder als obscure cultklassieker die nooit de aandacht heeft gekregen, die het eigenlijk verdiende. Onder alle flauwe grappen, schuilt namelijk best een leuke film die enkele vlijmscherpe sneren uitdeelt richting het machtige Star Wars.

Als je het verhaaltje onder het kopje ‘samenvatting’ hebt gelezen, zul je wel begrijpen dat de plot van deze komedie er niet toe doet. Dat hindert ook niets, want Mel Brooks heeft zijn film zo dicht geplamuurd met verwijzingen naar allerlei science fictionfilms dat het gemis aan een strak verhaal niet gaat storen. De Star Wars-junkies zullen waarschijnlijk wel het een en ander herkennen in de synopsis. Zo is de zoektocht naar de ontvoerde prinses duidelijk gebaseerd op de eerste Star Wars-film, waarin princess Leia gered moest worden. De agressieve streken van de ‘Spaceballs’ zijn dan weer een vette knipoog naar ‘The Empire’ uit die, oh zo, bekende filmsaga. Maar ook andere bekende Hollywoodproducties moeten er aan geloven. Zo worden ook ‘Alien’ en ‘Planet of the Apes’ genadeloos te kakken gezet.

Maar zoals gezegd is met name de Star Wars-trilogie het mikpunt van spot. En dat doet Brooks op een ijzersterke manier. Zo begint ‘Spaceballs’ op meesterlijke wijze. Op een tergend langzame manier wordt je getrakteerd op de introductie van een kollossaal ruimteschip. Aan deze scène lijkt geen einde te komen, vanwege de slome cameravoering en het gezapige, bombastische muziekje. Een leuke persiflage op de beginsequenties van ‘Star Wars’. Het wordt nog leuker als je kennis gemaakt hebt met de castleden. En dan met name met übernerd Rick Moranis. De bebrilde, slungelige acteur speelt ‘Dark Helmet’: een klein mannetje met een gigantische helm. Dit hoofddeksel heeft een masker dat erg sterk doet denken aan een legendarische schurk uit de moderne filmgeschiedenis. Juist ja, ‘Darth Vader’. Moranis steekt erg goed de draak met dit personage. Zo is zijn dik aangezette, niet overtuigende zware stem hilarisch en ook zijn slungelige motoriek in combinatie met zijn vreemde pak komt ook zeer komisch over. Moranis is zonder twijfel het beste wat deze prent te bieden heeft, zijn spel is erg aanstekelijk.

De andere acteurs zijn ook redelijk goed op dreef. Met name de dikke John Candy is goed te pruimen als de idiote man/hond ‘Barf’, voor de leken: een onvervalste parodie op Wookie ‘Chewbacca’ uit Star Wars. Als het trouwe maatje van ‘Lone Star’ sjokt hij overal achter hem aan en blijkt Barfs’ staart een geheel eigen willetje te hebben. Dan heb je ook nog een zeikerige prinses, een levende pizza-vetklomp (!) en een zeer feministische gouden robot in de cast, en je begrijpt de verwijzingen naar een zekere science fiction-film wel. De maker van ‘Spaceballs’, komiek Mel Brooks, neemt naast de regie ook twee hoofdrollen voor zijn rekening. Zo speelt hij Brooks ‘President Skroob’ de leider van de Spaceballs èn ‘Yogurt’ een roestbruin wezentje dat continu “Use the Schwartz” roept. De parodie ligt er zo dik bovenop dat de film af en toe behoorlijk flauw en vermoeiend over komt. Tel daar simpele woordgrapjes, met citaten als “Kam de woestijn af” terwijl je twee mannen met een grote kam in een woestijn ziet staan, bij op en je krijgt wel een idee van het hoge meligheidsgehalte van ‘SpaceBalls’.

Enkele passages uit ‘SpaceBalls’ zijn dan weer onvergetelijk. Moranis is een komisch genie en dat blijkt wel uit deze film. Zijn timing en gezichtsuitdrukkingen zijn van een onbetaalbaar niveau. Bovendien is zijn samenspel met Brooks en Wyner erg goed en dat levert leuke momenten op. Daarnaast kent de productie een paar zeer rake grappen richting het hele merchandise-circus rond de Star Wars-films. En ook de kwinkslag naar ‘Planet of the Apes’ is onvergetelijk. Uiteraard zijn er nog meer geslaagde grappen, maar het zou zonde zijn om die allemaal op te sommen. Dat moet je zelf maar gaan zien. Een voorwaarde om van ‘Spaceballs’ te kunnen genieten is dat je minimaal bekend bent rond het fenomeen Star Wars, anders zul je de humor van Brooks niet altijd even goed kunnen plaatsen. En dat is het grootste probleem van ‘SpaceBalls’.

In tegenstelling tot andere ‘spoof-komedies’ als ‘Austin Powers’ en de ‘Naked Gun’-reeks waarin respectievelijk, de James Bond en politiefilms te grazen werden genomen, is ‘Spaceballs’ een erg beperkte komedie. Beperkt in de zin van het genre der science fiction-films, een soort films waar betrekkelijk weinig mensen in geïnteresseerd zijn. Dit in tegenstelling tot de Bondfilms die iedereen wel kent. De vele verwijzingen naar ruimtevaartfilms vereisen enige kennis van je filmgeheugen. Niet-kenners zullen de beeld- en woordgrappen over sci-ficenema niet kunnen volgen. En dat is jammer, want er valt genoeg te lachen om de klunzige tegenhangers van Darth Vader en Han Solo.

Frank v.d. Ven

Waardering: 3

Bioscooprelease: 17 december 1987