Stardust Memories (1980)

Regie: Woody Allen | 89 minuten | komedie, drama | Acteurs: Woody Allen, Charlotte Rampling, Jessica Harper, Marie-Christine Barrault, Tony Roberts, Daniel Stern, Amy Wright, Helen Hanft, John Rothman, Anne De Salvo, Joan Neuman, Ken Chapin, Leonardo Cimino, Eli Mintz, Sharon Stone

Woody Allen behoort tot de meest begaafde scenaristen en regisseurs van de afgelopen veertig jaar. Bijna jaarlijks brengt hij een nieuwe film uit van bijna altijd prima kwaliteit en soms ook van een briljant niveau. Zo geweldig als ze waren in de jaren zeventig en tachtig zijn ze al een tijdje niet meer, maar af en toe zit er eentje tussen waar de afzonderlijke Woody Allen ingrediënten weer goed samenkomen en er iets bijzonders gebeurt. Denk hierbij aan ‘Vicky Cristina Barcelona’ (2008), ‘Whatever Works’ (2009) en het commercieel zeer succesvolle ‘Midnight in Paris’ (2011). En uit deze voorbeelden blijkt dat Allen ook als zeventiger er nog helemaal bijhoort.

Allens films zijn divers; als scenarist en regisseur beheerst hij een verscheidenheid aan vertelstijlen. Allen maakt alles van slapstick tot serieus drama en alles daartussen in en vaak gecombineerd met andere genrestijlen: relationele komedie c.q. drama verpakt als moordmysterie (‘Manhattan Murder Mystery’, 1993) of een quasi documentaire over een niet bestaand historische personage met fantastische trekjes (‘Zelig’, 1983). Kenmerkend voor zijn films is de paranoïde Joodse humor en zelfspot gecombineerd met een dosis (pseudo) intellectuele diepgang. Een combinatie die hem vooral in Europa populair maakt en dat is niet verwonderlijk als je bedenkt dat Allens favoriete regisseurs uit dit werelddeel komen; denk aan Ingmar Bergman en Federico Fellini.

De invloed van deze laatste is duidelijk aanwezig in ‘Stardust Memories’ (1980), Allens versie van Fellini’s ’8½’ (1963) over een filmmaker die gebukt gaat onder zijn eigen succes en zijn leven in beschouwing neemt, in het bijzonder zijn relaties. Allen kopieert deze opzet inclusief de openingsscène maar dan in een trein: man (Allen) zit een een treintoestel, zijn medepassagiers kijken hem grimmig of met holle ogen aan. Door het raam ziet hij een ander treintoestel waar de sfeer een stuk levendiger is en een mooie dame (debuutrolletje van Sharon Stone) hem toekust. De man zit overduidelijk in de verkeerde trein en beide treinen rijden nu in tegengestelde richting weg. De sfeer wordt beklemmend en de man probeert weg te komen, maar de deuren van het toestel zijn gesloten.

Uiteindelijk belanden alle passagiers verwonderd op een vuilnisbelt, en tot de verrassing van de man, blijken de passagiers van de andere trein ook hier te zijn aangekomen. Dan stopt het beeld en blijkt deze scène een film in de film te zijn. De producenten van deze film bekritiseren furieus de beelden die ze net hebben gezien: is regisseur Sandy Bates (Allen) gek geworden? Waarom maakt hij geen grappige films meer zoals vroeger, in plaats van deze “pretentieuze, oppervlakkige en morbide” flauwekul dat als “kunst” moet doorgaan?

De producenten, net zoals de meeste andere personages in deze film, doen meer denken aan publieke sprekers die net als in Fellini’s ‘8½’ hun teksten bombastisch de wereld in slingeren. Als in een collage meanderen we door diverse tijdsmomenten en uiteenlopende scènes, die variëren van stand-up comedy en absurde humor (de scène met de ruimtewezens) tot drama (de relatie met Dorrie, gespeeld door Charlotte Rampling). Allen neemt zichzelf als regisseur telkens op de hak en relativeert zijn werk: hij wil iets waardevols doen, zegt hij tegen ruimtewezens die hem vervolgens het advies geven om betere grappen te maken. Toch is het meer dat Allen zich onbegrepen voelt, zijn critici komen er met hun geklaag niet veel beter vanaf.

Voor Woody Allen fans is ‘Stardust Memories’ een vermakelijke en bij vlagen fascinerende film, en ook voor cinefielen valt er genoeg te beleven. Toch is Allens hommage aan Fellini (en aan zichzelf) niet helemaal geslaagd; niet alle ideeën sluiten goed op elkaar aan of vormen een bevredigend geheel. ‘Stardust Memories’ is nergens zo komisch als ’Sleeper’ (1973) of zo meeslepend als ‘Manhattan’ (1979). Dat zijn wel meer van zijn films niet, maar ‘Stardust Memories’ neemt een plaats precies in het midden tussen deze twee films in. Dat is ook de bedoeling, maar het resultaat blijft daardoor ook wat gemiddeld.

Alberto Ciaccio

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 18 december 1980