Strange World of Coffin Joe – O Estranho Mundo de Zé do Caixão (1968)

Regie: José Mojica Marins | 80 minuten | horror | Acteurs: Vany Miller, Veronica Krimann, Paula Ramos, Esmeraldo Ruchel, Luis Sérgio Person, George Michel Serkeis, Iris Bruzzi, Arnaldo Brasil, José Mojica Marins, Oswaldo De Souza, Nidi Reis

Wie ben ik? Het maakt niet uit. En het maakt me ook niet uit wie jij bent of wie wij zijn. In feite is het alleen belangrijk om te weten wát wij zijn. Probeer het niet te begrijpen. De conclusie maakt je waanzinnig.

Met deze woorden begint het in cult-kringen legendarische ‘O Estranho Mundo de Zé Do Caixão’, of simpelweg ‘Strange World of Coffin Joe’. Nogal zweverig? Zeker… Toch wordt de boodschap van deze tekst pijnlijk duidelijk naarmate de film vordert, want wát wij zijn dat is niet veel goeds, zo blijkt uit de drie verhalen die tezamen de film vormen.

Als eerste wordt ‘De Poppenspeler’ aan ons gepresenteerd. Hierin proberen enkele dissidenten een oude poppenspeler te beroven, maar eenmaal aangekomen worden ze geconfronteerd met het macabere geheim achter de levendigheid van de poppen. Een voorspelbaar verhaaltje dat door Marins’ eigenzinnige stijl verwordt tot een B-film trip.

Als tweede krijgen we ‘Obsessie’ te zien. Een dialoogloos en puur door muziek gedreven werkje over de obsessie die een zwerver krijgt voor een onbereikbaar meisje. Als het meisje plots overlijdt betekent dat echter niet het einde van zijn liefde voor haar. Waar ‘De Poppenspeler’ nog een wraakmotief kent en daardoor nog enige moraal bevat, daar steekt in ‘Obsessie’ de zwartgalligheid de kop op die de thematiek van de film beheerst. Uit het verhaal wordt duidelijk dat Marins inderdaad niet geïnteresseerd is in wie wij zijn. Door het verhaal puur met beelden te vertellen houdt hij de kijker op een gepaste afstand van de gebeurtenissen in het verhaal. Wat wij zijn, daar richt Marins dan weer uiterst effectief zijn pijlen op. De façade van beschaving wordt blootgelegd als een stel rituelen welke onze verdorven natuur moeten verhullen. Geen fijne boodschap, maar daar is deze film ook niet voor.

Als laatste wordt ons ‘Ideologie’ voorgeschoteld, het meest nihilistische verhaal uit de film. Een duivelse professor nodigt een getrouwd stel uit om hen op sadistische wijze ervan te overtuigen dat liefde niet bestaat en wij slechts gedreven worden door onze instincten. Wat volgt is een neerwaartse spiraal van geweld en perversiteit. In dit laatste verhaal wordt de visie van Marins pas echt duidelijk: mensen zijn niets anders dan objecten voor elkaar en liefde heeft plaatsgemaakt voor consumptie.

Mocht bovenstaande nogal deprimerend overkomen: dat klopt. ‘Strange World of Coffin Joe’ is niet bepaald een opbeurende film. Wellicht is het maar goed dat het allemaal verpakt zit in een typisch b-film jasje, waardoor je nooit helemaal vergeet dat het ‘maar’ een film is. Overigens is het in het begin wel even wennen aan het psychedelische knip en plakwerk van regisseur José Mojica Marins, dat aan elkaar wordt gelijmd met een immer doordenderende soundtrack. Het vraagt wat doorzettingsvermogen om zijn stijl te waarderen. Wie echter door de korrelig krakende stijl van Marins weet heen te prikken ontdekt een eigenzinnig filmmaker dat een gebrek aan middelen weet te compenseren met een overweldigend enthousiasme om zijn boodschap te verkondigen.

‘Strange World of Coffin Joe’ is in veertig jaar tijd terecht uitgegroeid tot een cult-klassieker. Regisseur Marins weet de gebreken van de b-film om te vormen tot de klei waarmee hij zijn visie vorm geeft. Gecombineerd met zijn eigenzinnigheid weet dit ook nu nog bijzonder goed te overtuigen. Gedateerd betekent niet altijd verouderd.

Sander Colin